Tot tweemaal toe hoorde ik van installateurs het probleem dat een ledlamp zeer zwakjes aanbleef of knipperde, terwijl de schakelaar op uit gezet was. Het probleem kwam door inductieve of capacitieve koppeling van nabijgelegen spanningvoerende kabels waardoor er energie overgedragen werd naar de lamp die daardoor zwakjes brandde of ging knipperen. Dit is afhankelijk van de toepassing erg hinderlijk en in dit artikel leg ik uit hoe we de ledlamp toch uit kregen of het knipperen konden oplossen.

Ledlamp aansluitschema en omgeving

Een ledlamp aansluitschema is in principe eenvoudig.

Links de AC bron, de lichtnetspanning van 230 V AC. En dan een enkelvoudige schakelaar en dan leidingen naar de ledlamp. Schakelaar open is ledlamp uit en schakelaar dicht is ledlamp aan. Let wel, voor de ledlamp moet nog een driver zitten om de led van een constante stroom te voorzien. Ik denk die even in de L1 ingebouwd.

Branden of knipperen

Het probleem van een ledlamp aan is wanneer de schakelaar uit is en toch de ledlamp flauwtjes licht geeft. Dit is dan echt weinig licht; kijkende naar de ledlamp kun je zien dat ie licht geeft, dus dat ie helder is. En als de leds in de ledlamp direct zichtbaar zijn (wanneer er een heldere transparante kap is toegepast) dan zijn de leds als zwakke lichtpuntjes zichtbaar. Ook kan het voorkomen dat de lamp knippert, dit kan met een frequentie van 2 keer per seconde zijn maar kan ook sneller of langzamer gaan. Het is dan wel goed zichtbaar dat de lamp knippert. Veel licht geeft de lamp niet af maar het verschijnsel is wel vervelend.

Er is ook gemeten aan de spanning die over de ledlamp staat wanneer de schakelaar uitstaat, en die kan best wel eens oplopen tot 42 V. Hierover later meer.

Overspraak

Het probleem is, dat er overspraak plaatsvindt. Dit wordt in het volgende plaatje weergegeven, wat dat betekent.

Nu hebben we een extra verbruiker aangesloten aan dezelfde lichtnetbron (zeg even dezelfde fase uit de lichtmeterkast) en de stroomvoerende leiding loopt voor een gedeelte erg dicht langs een gedeelte van een aanvoerdraad naar de ledlamp toe. In dit stuk kan er overspraak plaatsvinden. Dat houdt in dat er een gedeelte van de energie van het systeem AC net – Motor, naar de draad naar de ledlamp overgaat. Door de lucht wel te verstaan. Een stukje draadloos energieoverdracht. En dat is maar een klein beetje, maar dat kleine beetje kan genoeg zijn om de ledlamp heel flauwtjes op te laten lichten.

Ook kan de ledlamp gaan knipperen. Dit komt dan omdat de overspraak langzaam de driver van de ledlamp energie geeft totdat er zoveel is dat de driver heel eventjes de ledlamp kan aan laten gaan, waarna alle energie weer even op is en de ledlamp uitgaat. Ondertussen is de overspraak er nog steeds en zal langzaamaan weer genoeg energie overgedragen worden voor een tweede keer dat de ledlamp kort aankan. Dit uit zich dan in knipperen van de ledlamp.

Dubbelpolige schakelaar

Een mogelijke oplossing is om een dubbelpolige schakelaar toe te passen. In dat geval wordt niet alleen de fasedraad uitgeschakeld maar ook de nuldraad die van de ledlamp terugkomt en naar de nulleider van het lichtnet gaat.

Hierbij is dus de overspraak van de aanvoerende leiding naar de ledlamp nog steeds aanwezig (afkomstig van het circuit lichtnet – motor) echter de terugvoerleiding is ook onderbroken en dus kan de ledlamp nu niet aan gaan of knipperen.

Deze oplossing is niet altijd eenvoudig uit te voeren, want men kan niet altijd goed een dubbelpolige schakelaar voor verlichting aanbrengen.

Ook kan het zijn dat een retourleiding van, in dit geval het motorcircuit, ook dichtbij de retourleiding van de ledlamp licht zodat ook hier weer overspraak kan plaatsvinden en de ledlamp toch weer aangaat ondanks dat de dubbelpolige schakelaar uitstaat. Zie hiervoor het volgende plaatje.

De overspraakenergie weg laten vloeien

Een andere oplossing is, om de energie die als gevolg van overspraak op de leidingen van en naar de ledlamp komt, weg te laten vloeien, en dan niet door de ledlamp maar door een weerstand. Ik had gehoord van een installateur dat er 42 V over de ledlamp stond wanneer de eigen schakelaar uitstond. En klaarblijkelijk is die 42 V voldoende om de ledlamp/de ledjes zach te laten aangaan of te laten knipperen. Het idee dat ik had was dan om parallel aan de ledlamp een geschikte weerstand te laten installeren die dan de energie zou laten wegvloeien waardoor de ledlamp zelf niet meer aan kon gaan of kon knipperen.

In het plaatje is het aangegeven als een weerstand R1, die parallel aan het ledarmatuur staat dat bij open schakelaar toch nog zwak licht geeft of knippert. Deze weerstand zou dus zo bepaald moeten worden dat de energie door overspraak overgedragen, weggenomen wordt door de weerstand.

Berekening weerstandswaarde

De berekening van de weerstandswaarde is gedaan door een bepaalde aanname. Er was bekend dat de spanning over het armatuur in de orde van 40 V was waarbij het ledarmatuur iets van licht gaf of knipperde. Ik nam dan aan dat de stroom door de leds zelf iets van 0.2 mA was, net hoog genoeg om de leds zichtbaar te laten zijn en in het donker ook een ledlamp met matwitte kap zichtbaar te hebben (of te laten knipperen).

Welnu, als ik nu een weerstand parallel zou toevoegen die bij een spanning van 40 V een stroom van 1 mA zou trekken, dan zou ik daarmee verwachten dat die 40 V dus inzakt omdat de overspraak niet in staat is om 1 mA aan stroom te leveren. En als de spanning inzakt dan zal daardoor de ledlamp niet meer gaan branden.

Bij deze aanname is nu de weerstand uit te rekenen. 40 V / 1 mA = 40 kOhm. Neem een bekende waarde als 39 kOhm of 47 kOhm. Met een dergelijke weerstand wordt dus voorkomen dat de spanning tot 40 V oploopt. Wel moet de weerstand zo gedimensioneerd zijn dat wanneer de lampschakelaar aan staat en er 230 V AC op staat, dat dan de weerstand goed tegen dit vermogen kan.

Een weerstand van 39 kOhm, wanneer er 230 V AC overheen staat, dan wordt in deze weerstand het volgende vermogen verbruikt: 230V x 230V/39kOhm = 1.35 W. Dus bijvoorbeeld een 5 W of een 10 W type moet dit vermogen goed kunnen hebben. Dit is overigens wel verlies, een verlies dat we op de koop toenemen om geen knipperend of licht brandend armatuur te hebben wanneer de schakelaar uitstaat.

Oplossing

De resultaten bij beide situaties (1x zacht branden bij een spanning van 42 V en eenmaal knipperen bij een spanning van 35 V) waren positief: het armatuur ging geheel uit en brandde niet meer en knipperde ook niet meer.

De weerstand moet voldoende vermogen kwijtkunnen dus neem er eentje van 5 of 10 W. Zorg ook ervoor dat de weerstandsdraden niet zomaar aangeraakt kunnen worden. Dus isoleer deze draden, wanr er staat wel degelijk de 230 V AC spanning op.