Hoewel ik als lid van de coöperatieve vereniging De Windvogel de CO2-reductie door de opwekking van duurzame windenergie en ook zonne-energie van harte ondersteun, draagt het niet gebruiken van energie door warmte-isolatie van de woning ook in belangrijke mate bij aan deze doelstelling. In dit artikel zal ik aangeven hoe ik in de loop van de tijd het gasgebruik in mijn woning door gerichte maatregelen meer dan gehalveerd heb…

Toen ik op 1 januari 1979 mijn huidige hoekwoning betrok, was deze vanwege de heersende koude winter niet warm te krijgen ondanks de ingestelde CV-watertemperatuur van meer dan 100 °C. Toen ik na van de kou te zijn bekomen eind april de gasmeterstand opnam, bleek dat er in 4 maanden tijd 3000 m3 aardgas was gebruikt. Extrapolerend zou ik over een normaal stookseizoen zeker 4500 m3 aardgas hebben verbruikt. Dit was voor mij een reden om gerichte maatregelen te nemen zowel voor het milieu alsook om de stookkosten te beperken.
Na analyse van allerlei tips kwam ik tot de volgende tabel van maatregelen en mogelijke besparingen.

Nadat ik in de zomer van 1979 na aftrek van subsidie voor ca ƒ 2000 had uitgegeven aan het vullen van de spouwmuur en het aanbrengen van dubbele beglazing in de kamer, bleek mijn gasverbruik in het seizoen 79/80 tot 2800 m3 te zijn teruggelopen. Het aanbrengen van een schuifdeur bij de trap naar de 1e verdieping zal ook hieraan in belangrijke mate hebben bijgedragen.
Het seizoen (80/81) daarop werd door het aanbrengen van CV-leidingisolatie en radiatorfolie het gasgebruik teruggebracht tot 2400 m3.
Nadat vervolgens het dak en de vloer werden geïsoleerd kon in het seizoen (81/82) het gasgebruik tot ca 1900 m3 worden beperkt.
Om elektrische energie te besparen heb ik in mijn inmiddels vervangen CV-ketel ook nog een pompschakelaar aangebracht, die de CV-pomp afschakelde als de temperatuur van het rondgepompte water beneden 28 °C kwam.

De metingen

Door in de seizoenen aan het eind van elke maand de gasmeterstand te noteren werd elke maand het gemiddelde gasverbruik per dag bepaald. Vervolgens kon middels het opvragen van het aantal graaddagen1 van het weerstation Rotterdam het gemiddelde aantal graaddagen per dag voor de betreffende maand worden vastgesteld. Zo werden van de 7 stookmaanden gegevens verkregen, die in onderstaande grafieken zijn vastgelegd, waarna er een stooklijnen konden worden getrokken, die het verband aangeven tussen het gasgebruik en aantal graaddagen in betreffende stookseizoenen.

Het aantal graaddagen is een waarde, die de koudheid van de dag aangeeft t.o.v. 18 °C. Bij een gemiddelde dagtemperatuur van 10 °C is het aantal graaddagen op die dag 8. Tot voor kort kon deze informatie kosteloos worden opgehaald bij: www.energiened.nl

De helling van de lijnen is een maat voor de isolatie. Duidelijk is het verschil in helling te zien van de lijnen 80/81 en 81/82. Dit is te verklaren door in de zomer van 1981 aangebrachte dak- en vloerisolatie.

In de daarop volgende jaren (na 1982) varieerde het gasverbruik tussen 1900 m3 en 2500 m3 mede door de variatie in de strengheid van de winters en door de variatie in het warmwatergebruik vanwege verandering van het aantal thuiswonende kinderen.
Het jaarlijks gasverbruik voor warm water en koken is, nadat de (3) kinderen het huis verlieten, teruggegaan van ca 400 m3 naar ca 250 m3. Deze waarden konden worden afgeleid uit metingen van het gasverbruik in de zomermaanden.

Nieuwe ketel

In het jaar 1991 is de CV-ketel vervangen door een nieuwe ketel. Vanwege de toenmalige kinderziektes van HR-ketels is gekozen voor een verbeterd rendementsketel, hetgeen vermoedelijk in een gemiddelde besparing van ca 150 m3 gas per jaar heeft geresulteerd.

Vloerverwarming

In 1996 is vervolgens vloerverwarming in de kamer aangebracht, waarbij tussen de leidingen en betonvloer een extra laag isolatie (1 cm aluminium noppenfolie) is aangebracht. Hoewel het energiegebruik hierdoor slechts in geringe mate is afgenomen, is de helling van de lijn 96/97 toch iets ongunstiger geworden. Kennelijk lekt er bij lagere buitentemperaturen (en dus hogere vloertemperaturen) meer warmte weg door de vloer, maar wordt dit effect in de warmere wintermaanden meer dan gecompenseerd door verbetering van het comfort waardoor kan worden volstaan met een iets lagere kamertemperatuur en de stooklijn 96/97 de x-as op een gunstiger punt (2,5 graaddagen) snijdt.

HR++ glas

Als voorlaatste maatregel zijn in het jaar 2001 bij een kozijnvervanging in het gehele huis alle ramen (ca 20 m2) vervangen door HR++ glas. In de zeer zachte winter van 2001/2002 heeft dit geleid tot een gasverbruik van 1380 m3. In het meer “normale” seizoen 2002/2003 verwachtte ik uit te komen op 1500 m3 gas. De stooklijn ligt beduidend lager dan die van 96/97. De helling is iets gunstiger.
Ook hier zien we een gunstig snijpunt met de x-as. Vermoedelijk omdat door het zonnige voorjaar extra stralingswarmte wordt ingevangen, die door de extra HR++ isolatie langer wordt vastgehouden. Dit is duidelijk merkbaar in de maanden maart en april, die toch relatief koud zijn t.o.v. oktober, maar waarin de invloed van de zon sterker is.
Inmiddels is in januari 2006 de haperende VR-ketel vervangen door een HR-ketel.
Het gasverbruik in januari 2006 bleek daardoor 17% lager dan er op grond van de stooklijn 2002/2003 zou zijn gebruikt.
Bij een gemiddeld koude winter zal hierdoor het gasverbruik rond 1300 m3 uitkomen.

Conclusie

Door een gerichte isolatieaanpak is in de loop van de tijd het energiegebruik voor de verwarming van mijn woning met meer dan een factor 3 teruggebracht. Door de maatregelen is in de afgelopen 26 jaar meer dan 60.000 m3 aardgas bespaard.

Opmerkingen

• De warmtelek uit een gebouw is in feite een lineair proces, waarbij het energieverlies evenredig is met het verschil in temperatuur tussen binnen- en buitenkant van een vertrek. Als je aanneemt dat de gemiddelde binnentemperatuur van een gebouw 18 °C is, is te verklaren waarom men het begrip graaddagen heeft geïntroduceerd. De uit een gebouw weglekkende energie zou dan immers evenredig zijn met het aantal graaddagen of in formulevorm: E = c x O x (18 – Tbuiten).
  Hierin is E de hoeveelheid naar buiten lekkende energie, c een constante welke een maat is voor de warmtedoorlaatbaarheid van de muur of type glas, O het oppervlak van de buitenmuur of raam. (18 – Tbuiten) is een maat voor het aantal graaddagen.
  In de praktijk blijkt het energiegebruik volgens de graaddagenberekening niet helemaal te kloppen en werken energiebedrijven bij hun zuinigheidsacties met stooktabellen die gebaseerd zijn op gewogen graaddagen, waarbij het aantal ‘normale’ graaddagen in de maanden november t/m februari met een factor 1,1 wordt vermenigvuldigd en in de maanden april t/m september met 0,8.
• In de grafieken is de invloed van het extra gasgebruik voor warm water en koken niet gecompenseerd. Indien dat wel was gedaan, zouden de grafieken in hun geheel ca 0,8 m3 lager komen te liggen, waardoor ze exact het stookgedrag zouden weergeven.
  Het feit dat de lijnen daardoor rechts van de oorsprong de x-as snijden, betekent dat de gekozen waarde van 18 als referentie voor het aantal graaddagen niet altijd een juiste keus is. Kennelijk ligt de gemiddelde temperatuur van het gemiddelde vertrek in mijn woning onder 18 °C. Zo staat de verwarming op de slaapkamers en op zolder praktisch altijd uit.
• Bij een bepaalde buitentemperatuur kan ingestraald zonlicht een positief effect hebben op het gasgebruik en veel wind een negatief effect. Door deze invloeden kunnen meetpunten afwijkingen vertonen, waardoor niet alle punten op één lijn zijn te krijgen. Hierdoor kunnen de stooklijnen enigszins afwijken van de werkelijkheid mede door het geringe aantal meetpunten (7) per grafiek. De lijnen geven dus een trend weer.
• Voor de regeling van de kamertemperatuur wordt gebruik gemaakt van een programmeerbare Itho-thermostaat, waarmee de temperatuur in stappen van 0,2 °C instelbaar is.
  ’s Avonds om 21.00 uur gaat de ingestelde temperatuur van 20,0 °C naar 18,0 °C. Vanwege de warmte-inhoud van de vloer blijkt dat de temperatuur rond 24.00 uur dan meestal niet meer dan enkele tienden van een graad is gedaald. Vanaf ’s morgens 7.00 uur wordt de temperatuur in de loop van de dag geleidelijk weer op 20 °C gebracht.