Toen ik in 2012 zonnepanelen aanschafte moest mijn digitale meter zonder teruglevertelwerk vervangen worden en vroeg ik een slimme meter aan. Met zo’n op afstand automatisch uit te lezen meter zou je slimme dingen kunnen doen die tot een energiezuiniger gedrag en een lagere rekening zouden leiden. Netbeheerder Endinet bracht 70 euro in rekening voor de vervanging en inmiddels is het negen maanden verder, maar erg veel slimmigheid heb ik nog niet gezien.

Standen uitlezen

Het zelf bijhouden van de standen is simpel: dagelijks op een vaste tijd met je kladblokje naar de meterkast en de vier standen (hoog en laag, levering en teruglevering) noteren plus de gasstand. Saai klusje, maar iemand moet het doen. Diverse partijen bieden aan de standen op afstand uit te lezen en al dan niet iets leuks te doen met de data. De slimme meter produceert iedere 10 seconden een pakketje data dat via de P1-poort met een kabeltje kan worden uitgelezen. Gas wordt eenmaal per uur op afstand uitgelezen. Elektriciteit kan per jaar, per twee maanden, per dag, per kwartier of helemaal niet op afstand worden uitgelezen, afhankelijk van de toestemming die de klant aan de energieleverancier heeft gegeven.
Ik heb mijn leverancier Greenchoice toestemming gegeven om kwartierwaarden uit te lezen. Greenchoice zegt echter dit nog niet te kunnen en noteert alleen de dagstanden in het online klantdossier. Overigens duurde het bijna acht maanden na plaatsing van de meter, voor er überhaupt door wie dan ook op afstand iets kon worden uitgelezen. Nooit iets van gezien in al die tijd.
Het bedrijf Enerlogic kreeg van mij dezelfde toestemming. Zij bieden een gratis uitlezing op afstand aan met grafische weergave op dag-, maand- en jaarniveau plus een – in eerste instantie niet helemaal heldere – uurgrafiek. Een en ander zit nog in de bètafase en opmerkingen over onlogische zaken of fouten worden op prijs gesteld, die hebben ze dan ook gekregen en daar is goede terugkoppeling op gekomen.

Op deze Enerlogic-grafiek van 5 en 6 februari zijn de pieken rond etenstijd (inductiekookplaat) en ’s morgens (wasmachine) goed te herkennen. Op 6 februari rond 13 uur was er bijna geen verbruik omdat mijn bescheiden PV-setje op dat moment bijna voldoende leverde. Waarschijnlijk felle zon na een plensbui. Leuk, maar niet echt informatief.

Daarnaast heb ik de Qbox mini van Qurrent en de Smile P1 van Plugwise uitgeprobeerd, apparaatjes die je met een ‘telefoonstekkertje’ op de poort van je slimme meter aansluit, waarna de uitgelezen datapakketjes via internet worden verwerkt tot handige grafiekjes op je pc, smartphone of tablet.

Qbox mini.

Plugwise

De Qbox doet alles via internet. Behalve met de slimme meter kan hij met behulp van een sensor ook werken met een pulsmeter (knipperend ledje) of ferrarismeter (draaiing van het wieltje) maar de sensor ziet géén verschil tussen afname en teruglevering van elektriciteit. Ook mis je dan de uitlezing van gasstanden. Bij aanschaf van de Qbox zijn de grafiekjes gratis.
De Smile werkt alleen met de slimme meter, leest ook de uurstand van het gas uit en laat het actuele elektriciteitsverbruik rechtstreeks op je scherm zien. De grafiekjes komen van de Plugwise-server, je betaalt daar 12 euro per jaar voor. Er zijn nog veel meer van die apparaatjes, een uitgebreid overzicht vind je op Milieucentraal.

Meten=niet weten

Al snel kwam probleem nummer 1 naar voren: het bleek dat mijn netbeheerder alleen afgeronde kWh-waarden aanleverde. Als ik het meetproces vergelijk met het volgieten van een virtueel emmertje waar 1 kWh in past: het lijkt erop dat niet de actuele inhoud van het emmertje wordt bijgehouden, maar alleen het moment dat het emmertje vol is. Volgens Enerlogic, Qurrent en Plugwise komt dit bij slechts een paar slimme meters/netbeheerders voor. Waaronder kennelijk de Kamstrup 382JxC van Endinet/Enexis.
Waardeloos, want je krijgt dan bij de Smile een 24-uursgrafiek met zo hier en daar een waarde van 0, 1 of 2 kWh waar je niet veel wijzer van wordt. Terwijl je meter iedere 10 seconden data levert! Is er tijdens een uur geen hele kWh volgemaakt in het telwerk, dan is de weergegeven stand dus 0 kWh terwijl je echt wel energie hebt verbruikt. Hooguit haal je uit deze grafiek de trend dat er ’s nachts weleens een kolommetje met een 0 staat terwijl er overdag bijna ieder uur wel 1 kWh of soms 2 verbruikt wordt, maar dat kan ik zonder grafiekje zelf ook wel bedenken.
De Qbox heeft een ander soort weergave waardoor een patroon ontstond van pieken van 12 kW met daartussen een verbruik van 0, maar verder duidelijk hetzelfde verhaal: garbage in, garbage out. Inmiddels heeft Enerlogic voor elkaar dat er twee cijfers achter de komma staan, zowel bij gas als bij elektriciteit. Kennelijk is het eindelijk gelukt bij Endinet/Enexis. Helaas zie ik daar bij de Smile (nog?) geen effect van, die gaat trouw verder met z’n afgeronde uurkolommetjes.

Vertraging

Er zit altijd een vertraging in de waarden. Wil je weten wat het actuele verbruik van je hele huis is, dan heeft de Qbox geen antwoord. Wordt aan gewerkt, aldus Qurrent. Geen weergave van actueel verbruik en dat rare piekenpatroon; de Qbox ging binnen een week retour. De Smile kan wel het actuele verbruik geven, maar met enige vertraging. De slimme meter produceert iedere 10 seconden data. Schakel je een apparaat in of uit, dan zie je dat op de Smile met een vertraging van hooguit 10 seconden terug. Leuk, maar niet echt nauwkeurig als toevallig net je koelkast aanslaat of… als je zonnepanelen hebt en de hemel is niet strakblauw.
De grafieken van Enerlogic verschijnen pas na afloop van de dag in je persoonlijke online ‘energieplatform’, evenals de dagstanden van Greenchoice. Als ze al verschijnen.

Zonne-energie? Ken ik nie!

Een onvermijdelijke complicatie is dat je alleen in het donker fatsoenlijk kunt meten wat de invloed van een bepaald apparaat is, tenminste als je zonnepanelen hebt zoals ik. Het deel van de productie ‘dat de meterkast niet haalt’ zorgt vanzelfsprekend voor een lager weergegeven actueel verbruik. Je verbruik is niet lager maar lijkt lager omdat het voor een deel uit niet-geregistreerde en ook nog eens variabele zonne-energie bestaat.
Een leuke bijkomstigheid is dat mijn bescheiden 1185 Wp-systeem in de winter wel degelijk af en toe blijkt terug te leveren, je ziet dan een negatief actueel verbruik. Terwijl de meterkast al maanden niet één teruggeleverd heel kilowattuurtje meer laat zien. In dit opzicht werken de Smile en de Qbox mini hetzelfde als de bekende Wattcher: ook die kan in het gemeten huisverbruik geen rekening houden met de bijdrage van je zonnepanelen. Logisch, maar lastig.

Wattcher.

Nu even niet

De uitlezing van zowel de gas- als de elektriciteitsstand vindt erg wisselend plaats. Het is iedere dag afwachten of Greenchoice de dagstanden heeft geplaatst en Enerlogic de kwartierstanden over de vorige dag, of dat er stomweg niks is binnengehaald. Dit probleem lijkt bij de netbeheerder te liggen. Wil je op z’n minst je dagstanden monitoren, en dat wil ik, dan is het ouderwetsche kladblokje nog altijd onmisbaar. Soms gaat het een of twee weken goed en daarna valt er weer een gat van een aantal dagen.
Een irritant gevolg is dat het ‘verdwenen’ verbruik leidde tot irreële waarden (dit gebeurde zowel bij Enerlogic als bij de Qbox) waardoor de schaalverdeling van je grafiek nergens meer op lijkt. De reële waarden zijn dan naar verhouding zo laag dat ze met het blote oog nauwelijks meer te zien zijn.

Conclusie

Het hele slimmemetergedoe begint behoorlijk op een stommemetergedoe te lijken.

1. Zowel de Qbox mini als de Smile heeft mij niet echt gebracht wat ik ervan verwachtte, hoewel de Smile al aardig in de buurt komt – mits het afrondingsprobleem wordt opgelost. De Smile heb ik voor 86 euro gekocht, na het eerste halfjaar heb je voor de grafieken en prognoses een abonnement van 12 euro per jaar nodig. De Qbox mini kost 90 euro en het abonnement is gratis. De service van Enerlogic is gratis en je hebt er geen apparaatje voor nodig, maar daarmee kom je niet verder dan op kwartierstanden gebaseerde grafieken die je – als het meezit – de volgende dag kunt inzien.

2. Onhandig is dat elke vorm van uitlezing verstoord wordt door de aanwezigheid van zonnepanelen. Het verbruik van een onbekende hoeveelheid zonne-energie ‘die de meterkast niet haalt’ beïnvloedt
immers het totaalverbruik. Mijn Soladin-omvormers zitten rechtstreeks op twee stopcontacten, maar als je hele pv-systeem op een aparte groep zit zul je hetzelfde ervaren: de uitlezers lezen alleen de meter uit, geen afzonderlijke groep. (Plugwise heeft wel geïntegreerde oplossingen die met de Smile samenwerken, maar dan moet je dus nog wat andere prijzige Plugwise-spulletjes aanschaffen.)

3. Het is niet helemaal duidelijk wat het aandeel van de netbeheerder is in de genoemde fouten en in hoeverre zich in regio’s met andere netbeheerders soortgelijke dingen voordoen. Is de software van Endinet/Enexis niet goed, is het de hardware die niet deugt of gaat er iets fout bij de uitlezende bedrijven? Wie het weet mag het zeggen.

4. En dan zeg ik nog niets over de bezwaren die veel mensen toch al hebben tegen de slimme meter: de mogelijke inbreuk op de privacy en invoering van gedifferentieerde tarieven (hogere vraag, hogere prijs) die door de slimme meter technisch mogelijk wordt gemaakt.

Dat kladblokje is zo gek nog niet. Liever geen details dan onbetrouwbare of onnauwkeurige details, of details waarvan je maar moet afwachten of ze wel komen. Enerlogic houd ik er voorlopig toch maar in, en over de Smile twijfel ik nog. Dan maar een energiemetertje om het gemiddelde verbruik apparaten een tijdje te monitoren en een standenoverzichtje in Excel en op Mindergas.nl bijhouden? Veel meer werk, veel minder informatie, maar ook veel minder ergernis.

Disclaimer. Ik ben nog steeds geen techneut en misschien maak ik hier en daar interpretatiefouten. Ik weet niet exact hoe het allemaal geacht wordt te werken en heb slechts willen weergeven wat ik als gebruiker tegenkwam.