Op 18 nov 2015 kreeg ik nieuws van Ledmagazine: een Britse professor pleit ervoor dat mobieltjes ’s avonds voor het slapen gaan hun achtergrondverlichting zo moeten instellen (zg bed-modus), dat dat licht onze slaap niet negatief beïnvloedt.
Is dat nu waar? Of is dit een broodjeaapverhaal?

Beïnvloeding van onze slaap?

Sinds 2001 hebben we ontdekt dat er, naast staafjes en kegeltjes, nóg een lichtgevoelige cel in onze ogen zit, de zogenaamde Ganglion-cellen (zien er als bolletjes uit). Deze zijn blijkbaar gevoelig voor licht met veel blauw-inhoud, waarbij het licht schuin van boven op ons oog moet vallen willen deze bolletjes dit licht goed zien en signalen afgeven naar onze hersenen.
Deze signalen hebben nogal wat invloed op ons. Volgens de DIN SPEC norm 5031-100 van 2015, zijn de volgende effecten beïnvloedbaar door de mate van signalen die van de bolletjes afkomen:
1) onderdrukking van melatonine (slaaphormoon) in de nacht
2) verschuiving van de het slaap-waakritme (circadiaan ritme of 24-uursritme)
3) verandering van de sterkte (amplitude) van het slaap-waakritme
4) actief maken van mensen dmv licht (waakzaamheid verhogen)
5) sturen van de pupilreflexen (snelle veranderingen door de signalen van staafjes en kegeltjes en de langzame veranderingen door de signalen van de bolletjes)
Bovenstaande aspecten worden wel eens melanopische aspecten genoemd.

Dus wanneer we op bepaalde tijden gedurende de dag ons blootstellen aan voldoende licht met voldoende blauwinhoud, dan hebben we te maken met beïnvloeding van bovengenoemde aspecten. Dus ja, onze diepte en mate van slaap is beïnvloedbaar.

Wanneer heeft licht effect?

Nu is het van belang om te weten wanneer hoeveel licht dan effect heeft op bepaalde melanopische aspecten. De norm DIN SPEC 67600-2013 geeft hierover het volgende:
“Het is nodig dat de vertikale verlichtingssterkte ter hoogte van het oog van de observer het equivalent van 250 lux van licht van 8000 K behaalt. Beneden dit niveau, is er geen waarneembaar biologisch effect.”
Met licht van 8000 K wordt hier een TL-buis bedoeld die erg koudwit licht afgeeft. En dus licht van een dergelijke buis, wanneer dat in het verticale vlak op het oog terecht komt met een sterkte van 250 lux, dan heeft dat effect op biologische aspecten. Deze biologische aspecten zijn de eerder genoemde melanopische aspecten.

Wanneer heeft licht van ándere lampen dan de TL van 8000 K dan effect?

Bijna niemand heeft zomaar TL verlichting van 8000 K in gebruik. En in het artikel van Ledmagazine wordt over de achtergrondverlichting van een mobieltje gesproken, dat afskomstig van leds is. Het is nu dus zaak te achterhalen wat het melanopische effect is van dit soort ledverlichting. Én de verlichtingssterkte ervan (in lux uitgedrukt).

De manier van bepalen is als volgt:
1) we bepalen hoe effectief TL verlichting van 8000K op melanopisch vlak is, de zg melanopische effectiviteit
2) daarna bepalen we deze zelfde effectiviteit van in dit voorbeeld de ledverlichting
3) het verschil in effectiviteit geeft aan of er van ledverlichting dus meer sterkte benodigd is of juist minder. Stel de effectiviteit van ledverlichting is kleiner dan die van de 8000K TL verlichting, dan hebben we van deze ledverlichting méér nodig.

De norm DIN SPEC 5031-100:2015 geeft aan hoe deze melanopische effectiviteit berekend kan worden. Tevens geeft deze norm ook aan wat het precieze spectrum is van de in DIN SPEC 67600-2013 genoemde 8000K TL-verlichting. Hieruit bereken ik dat de melanopische effectiviteit van 8000K TL verlichting gelijk is aan: 0,867.

Voorbeeld met het licht van het mobieltje

Het licht van het mobieltje is te meten met een kleurspectrometer. Ik heb een opstelling gemaakt waarbij ik op 40 cm afstand van mijn mobiel een spectrometer geplaatst heb. Deze 40 cm is een normale afstand tussen ogen en mobieltje. Mijn mobieltje is een Samsung Note II (is groot) en geeft dus veel licht. Ik heb een applicatie geactiveerd waarbij de achtergrond geheel wit aangestuurd wordt. Daarmee heb ik een heel helder scherm. Bij normaal gebruik zal het niet zo fel zijn omdat het scherm volstaat met letters en plaatjes. Ik heb dus zo een meest erge situatie.

 

 

Daarna heb ik het spectrum bepaald van het witte licht van het mobieltje, tegelijkertijd met de verlichtingssterkte in lux.

Hierbij wat gegevens: de kleurtemperatuur van het witte licht was 7300 K. Dus iets lager dan het TL-licht dat als referentie is genomen en vaak wordt dan aangenomen dat dat licht dus minder blauwinhoud heeft en daardoor minder effectief zal zijn.

Als ik de melanopische effectiviteit bepaal van het ledlicht dan kom ik uit op: 1,015. Dit is dus hoger en daarmee effectiever dan de 8000K TL. Omdat het licht van de LED een ander spectrum heeft dan dat van de TL is dus niet alleen maar uit te gaan van de kleurtemperatuurswaarde; die is van het ledlicht lager en tóch is het effectiever. Zie hierbij ook het spectrum van beide lampen met elkaar vergeleken.

 

Nu weten we dus dat het witte licht van het mobieltje 1,015 aan effectiviteit heeft en dat van de 8000K TL 0,867. Daarmee is het licht van het mobieltje 1,015/0,867 = 1,171 maal effectiever. Dit moeten we vermenigvuldigen met de verlichtingssterkte die het mobieltje afgeeft!

Echter het mobieltje geeft maar 8,2 lux af op 40 cm afstand! En bij 30 cm nog maar 13,5 lux! Deze waardes omgerekend naar vergeljkbaar 8000K TL licht zouden ze dan als volgt zijn: 9,6 lux en 15,8 lux. Dit is veel minder dan de benodigde 250 lux!

Conclusie, geen effect!

Het statement van de professor was dat het licht van mobieltjes wel eens onze slaap kan beïnvloeden.

Zoals we boven hebben beschreven, gaan we uit van een groot formaat mobieltje en zetten we het licht op volledig wit en kijken we naar het mobieltje op 40 en zelfs op 30 cm afstand. Dus een meest erge situatie bootsen we na.

En zelfs dan berekenen we dat het equivalent naar 8000K TL licht de 16 lux niet haalt, terwijl er minimaal 250 lux nodig is.

Dus een nachstand is helemaal niet nodig! En het licht van het mobieltje zal op dag/nacht ritme, melatonine onderdrukking en andere genoemde melanopische aspecten geen merkbaar effect hebben.