Stadsverwarming, het lijkt allemaal zo mooi, maar is dat echt zo? Er wordt “2e hands warmte”, wat eigenlijk een afvalproduct is, gebruikt om woningen te verwarmen. Je betaalt “Niet Meer Dan Anders”, dus nooit meer dan een iemand die een vergelijkbare op gas gestookte woning heeft. Maar is dat wel zo? Wat zijn de juridische aspecten aan stadsverwarming? Wat zijn de alternatieven als je woning geen gas aansluiting heeft? Een voorbeeld uit de praktijk…

We wonen sinds eind 2004 in Meerhoven, de Vinex wijk van Eindhoven. Het is een wijk die in de jaren 90 is bedacht. In het begin van deze eeuw is aan de bouw begonnen. De woning waar we nu wonen is in 2001 opgeleverd. Het is een ruime rijtjeswoning, hoge plafonds en veel glas. En stadsverwarming.

In Zand- en Grasrijk staan 5 gasgestookte warmte-krachtcentrales. De restwarmte van deze centrales wordt gebruikt om water te verwarmen (75C), wat middels een ondergronds leidingnetwerk naar de woningen gaat. Elke woning is uitgerust met een warmtewisselaar, om leidingwater te verwarmen zodat je er onder kan afwassen, douchen, etc.

De radiatoren of vloerverwarming zijn rechtstreeks aangesloten op de stadsverwarming. Met een thermostaat die een klep bedient stroomt er warm water door de radiatoren. Een meter die aangesloten is op 2 temperatuursensoren en een flowmeter zorgt ervoor dat het aantal verbruikte GigaJoules wordt geregistreerd.

De rekening voor stadsverwarming bestaat uit een vast bedrag en een bedrag per afgenomen GigaJoule. Deze twee samen zouden volgens het “NMDA principe” (Niet Meer Dan Anders) er voor moeten zorgen dat er niet meer betaald wordt dan voor een vergelijkbare, op gas gestookte woning.

Stadsverwarming is best een mooi concept, maar er kleven ook een paar nadelen aan:

• Het wordt als kostbaar ervaren. Er woedt al jaren een strijd voor betere tarieven. Er is zelfs een warmtewet in ontwikkeling met als doel om de consumenten te beschermen. Deze ontwerpwet dreigt onvoldoende bescherming te gaan bieden voor de warmteverbruikers. Er worden te hoge nadelige (wettelijke) vergelijkende kosten ingebouwd die een eerlijke vergelijking met gas op basis van Niet Meer Dan Anders (NMDA) berekeningen  in de weg staan. Zo wordt nu via een ingewikkelde formule voorgesteld niet op grond van het door TNO geadviseerde 31,95x de gasprijs maar 36,31x de gasprijs per Gigajoule af te rekenen.
• Er wordt een aanzienlijke hoeveelheid energie verspild tijdens het transport van de warmte-krachtcentrale naar de woningen. Dit is met name ’s winters het beste zichtbaar door de sneeuw- en ijsvrije sporen boven de grondleidingen.
• Er is veel meer en dus duurdere infrastructuur nodig t.o.v. een gasgestookte woning. In de NMDA-berekeningen wordt er vanuit gegaan dat woningen op stadsverwarming geen CV-ketel hebben. In werkelijkheid hebben ze een warmtewisselaar nodig, die (bij vervanging) +/- 1450 euro kost en ook wat onderhoud nodig heeft.
• Je kan niet zelf de heetwatertemperatuur instellen.
• Je zit vast aan één aanbieder. Bij elektriciteit en gas heb je de mogelijkheid om van aanbieder te switchen. Uiteindelijk kan de gas- en elektraprijs tussen een prijsvechter en die van de grootste 3 energieleveranciers zo’n 15 % schelen. Ook de idealen (groen) of klantvriendelijkheid van de aanbieder kan een reden zijn voor klanten om gebruik te willen maken van hun diensten.
• Stadsverwarming is niet ongevaarlijk. De leidingen kunnen gaan lekken, wat behoorlijk wat schade en in het ergste geval brandwonden kan veroorzaken.
• De warmtewet is op de referentie gas en de bespaarde HR-ketel plaatsing en onderhoud gebaseerd. Ook al is de bron van je warmte aardwarmte of biomassa, dan wordt je nog steeds door je stadsverwarming leverancier met een “gas” prijs afgerekend.
• Extra Energieverlies door minder toegepaste bouwisolatie bij de nieuw gebouwde woningen op warmte t.o.v. op gas (15 %) worden wettelijk niet gecompenseerd.
• Extra kosten verplicht verbruik elektrisch koken t.o.v. gas wordt wettelijk niet gecompenseerd.
• De vrije keuze voor huur of eigendom van de warmtewisselaar wordt wettelijk niet vastgelegd.
• Reeds extra betaalde aansluitbijdragen warmte boven die van een gasaansluiting en de terugbetaling terugwerkende kracht tot 1-1- 2007 worden wettelijk niet vastgelegd.
• De substantiële extra opbrengst uit verkoop opwekking elektra (in vermogen evenveel als de warmte opwekking) door WKK-installaties bevoordeelt momenteel alleen de (producent en/of) leverancier en komt de warmteverbruikers ten onrechte geheel niet ten goede;
• De (producent en/of) leverancier is vrijgesteld van energiebelasting over het verstookte gas voor het WKK gedeelte. De warmteverbruiker wordt die belasting echter wel (ten onrechte) in rekening gebracht.
• Als de stroom uitvalt hebt je ook geen stadsverwarming. Het opstarten van de stadsverwarming na een stroomstoring kan enkele uren duren.

Al deze redenen brachten mij op het idee om te gaan kijken naar alternatieven. Maar eerst moet je wel van de stadsverwarming af mogen. De Meerhovenaren hebben geluk, want er is geen “kettingbeding” die je verplicht gebruik te blijven maken van de stadsverwarming in het koopcontract / akte van levering van de woningen opgenomen. De eenvoudig veronderstelde vraag: “Hoe zeg ik de stadsverwarming op en hoe werkt dat proces?”, bleek in de praktijk nog niet zo gemakkelijk. Ik heb de vraag gesteld aan de gemeente Eindhoven en aan de stadsverwarmingleverancier (Essent warmte). Na ruim een jaar doorvragen heb ik samen met Essent voor de Geschillen Commissie Energie & Water uiteindelijk te horen gekregen dat het mogelijk is om van de stadsverwarming afgesloten te worden. Als je geen gebruik meer maakt van de dienst stadsverwarming betaal je dus ook niet meer voor het verbruik, vastrecht of andere kosten (meterhuur, etc). De aansluiting zelf mag wel in stand gehouden worden, voor het geval een volgende bewoner gebruik wil maken van de stadsverwarming.

Nu ik weet dat ik van de stadsverwarming af mag, kan ik me gaan oriënteren op een alternatief. Het liefst zou ik van een grondwarmte warmtepomp gebruik willen maken, maar dit kan niet omdat mijn woning in een “boringsvrije zone” staat. Ik heb mijn zinnen nu op een lucht / water warmtepomp gezet. Deze is een stuk minder efficiënt dan een grondwarmte warmtepomp maar wel een stuk goedkoper.

De business case heb ik als volgt opgesteld:

Warmtevraag 2010 = 33.26 GJ

De huidige kosten stadsverwarming (per jaar) tegen de prijzen van 2011 Q1+Q2:

Ter vergelijking de kosten van dezelfde energiebehoefte voor een gasgestookte woning:

Voor de energetische waarde van aardgas heb ik de waarde die ik op Wikipedia tegenkwam gebruikt: 31,65 MJ/m³.

33,26 GJ / 31,65 MJ/m3 = 1051 m3 gas
Aangezien een CV-ketel in de praktijk geen 100% rendement maar misschien 85% rendement haalt: 1051 m3 gas / 85% = 1236 m3 gas

Voor het jaarrendement van de lucht/water warmtepomp neem ik een realistische waarde: 3.1 (rendement van deze warmtepomp voor 2010). De warmtevraag (GJ) kan je omrekenen naar KWh thermisch. Deel dit vervolgens door het jaarrendement van de warmtepomp, en je krijgt het aantal KWh die de warmtepomp zal verbruiken. Vermenigvuldig dit met de elektriciteit prijs en je weet de energiekosten van de warmtepomp.

33.26 GJ / 0.0036 = 9239 KWh (thermisch)
9239 KWh (thermisch) / 3.1 = 2971 KWh

Met het verschil tussen de stadsverwarmingskosten en de energiekosten van de warmtepomp zal je de aanschaf en onderhoud van de warmtepomp terug moeten verdienen. In mijn geval is dat: €1,158.46 – € 658.31 = € 500.15 per jaar.

Een aantal factoren kan de business case aantrekkelijker maken:

• Er wordt subsidie geven op lucht/water warmtepompen. In 2010 bedroeg de subsidie per lucht/water warmtepomp: € 2000.
• Als je warmtewisselaar vervangen moet worden: € 1400.
• Als je meer warmte af wilt gaan nemen (je hebt de afgelopen jaren letterlijk in de kou gezeten en wilt meer comfort).
• Als je van plan was een airco aan te schaffen. Veel lucht/water warmtepompen kunnen naast verwarmen ook koelen.
• Als je verwacht dat energieprijzen de komende tijd omhoog gaan, zal de terugverdientijd van je warmtepomp korter zijn. De verwachting is dat de gasprijs sneller zal stijgen dan de elektriciteitsprijs.
• Als je niet tevreden bent met de klantvriendelijkheid van de stadsverwarmingleverancier, dan is switchen ook wat waard.

Er zijn ook een aantal factoren waar je rekening mee moet houden:

• Warmtepompen werken het beste met lage-temperatuurradiatoren of vloerverwarming. Er zijn weliswaar warmtepompen die water tot hogere temperaturen kunnen verwarmen en dus met standaard radiatoren kunnen werken. Deze systemen zijn duurder in de aanschaf en hebben minder rendement.
• Als je gaat koelen moet je erop letten dat de leidingen geïsoleerd zijn om condens op de leidingen te voorkomen.
• Let goed op bij het plaatsen van een lucht / water warmtepomp, kies een plek waar je omgeving geen last heeft van het geluid dat hij produceert.
• Er is (nog?) niet veel ervaring in Nederland met dit soort systemen. De offertes die ik tot nu toe ontvangen heb zijn niet concurrerend te noemen, in vergelijking met bijvoorbeeld de kosten in Engeland.

Meer informatie:

• Een website waar warmtepompgebruikers de prestaties van hun warmtepomp delen: Wärmepumpen Verbrauchsübersicht (Duits).
• Een website waar warmtepomp certificatiegegevens te vinden zijn: Eurovent Certification

Wordt vervolgd…

Stefan van der Eijk

Gerelateerde artikelen

• Artikelen over warmtepomp