In de media kom je helaas nog steeds veel onzin tegen over windenergie. Toevallig kwam ik recent een zeer interessant artikel “Zin tegen onzin over windenergie” tegen. Dit artikel bevat de feiten en voordelen, tegenover fabels en vooroordelen, vergelijkingen tussen windenergie en conventionele bronnen, verzameld door de Nederlandse Wind Energie Associatie (NWEA)…

Forse besparingen door meer windenergie

In 2010 moet er in Nederland 1.500 MW op land draaien en in
2020 op zee nog eens 6.000 MW. In totaal zullen deze
turbines dan bijna 27 miljard kWh per jaar opwekken, goed
voor 7,6 miljoen huishoudens of ca. 24 % van onze totale
behoefte aan stroom.

Hoeveel is 6000 MW windenergie op zee? 6000 Megawatt offshore windenergie levert ca 21 Terrawattuur (TWh) elektriciteit op jaarbasis. Dit is ca 18% van de elektriciteitsconsumptie op dit moment en 13 tot 15% van de verwachte elektriciteitsconsumptie in 2020. De 1200-1300 windturbines zullen verspreid staan over ca 30 windparken in de Noordzee met een totale oppervlakte van 850 km2. Dat is ruim de helft van het oppervlak van de provincie Utrecht of, voor een vergelijking op zee, bijna 3% van de zogenaamde Nederlands Exclusief Economische Zone (EEZ). De windturbines zijn ruim 100 m hoog en hebben een vermogen tussen de 3 en 5 MW. De turbines staan alle meer dan 22 km uit de kustlijn.

Per miljoen opgewekte kWh bespaart windenergie in
Nederland 580 ton CO2 ten opzichte van de bestaande
centrales. Ten opzichte van de modernste gasgestookte
centrales is die besparing 370 ton CO2 (bron: EnergieNed).

Energiebalans

De hoeveelheid primaire energie die nodig is om een
windturbine te fabriceren, plaatsen, onderhouden en na
20 jaar te verwijderen en te recyclen, wordt door die
windturbine in 4 tot 8 maanden (afhankelijk van de
windsnelheid) uit de wind teruggewonnen. (Redactie: zie ook het artikel “Energiebalans”)

Betrouwbaarheid

Moderne windturbines beginnen al te produceren bij
windkracht 2 à 3 (3 à 4 meter per seconde) en leveren bij
windkracht 6 (12 meter per seconde) het volle vermogen.

Gemiddelde windsnelheid in het Nederlandse gedeelte van de Noordzee. Bron: ECN

De meeste typen schakelen uit als het gedurende 10 minuten gemiddeld harder waait dan
25 m/sec (windkracht 10) omdat ze daarvoor niet ontworpen
zijn. Anderen produceren zelfs bij extreem hoge windsnel-
heden door of worden langzaam teruggeregeld. Het harde
afschakelen van een windpark wordt daardoor voorkomen
zodat de productie geleidelijk gaat afnemen. De technische
beschikbaarheid van huidige windturbines is meer dan 98%.

Wereldwijde groei

Grote concerns als General Electric, Siemens, Shell en
Mitsubishi investeren veel in windenergie. Alleen al in Europa
werken ruim 100.000 mensen in de windindustrie. Het totale
wereldwijde vermogen aan windenergie is in de periode 1999
– 2004 met gemiddeld 22 % per jaar gegroeid. (bron: GWEC)

Windpark Colorado Green (USA) met General Electric 1.5 MW windmolens.

De groei overtreft telkens weer de verwachtingen, ook van de
Europese industrie zelf. Recent heeft de EC de doelstelling
voor het vermogen aan windenergie in Europa verhoogd naar
75.000 MW in 2010 (bron: EU). In januari 2005 stond er in
Europa 34.500 MW en wereldwijd 47.000 MW (bron: GWEC)

Kostendalingen

De kosten voor windstroom zijn de afgelopen decennia met
zo’n vijf procent per jaar gedaald en deze trend zal
doorzetten. Stroom uit fossiele brandstoffen zal naar
verwachting duurder worden. Windstroom van turbines op
land kost nu 8,8 cent / kWh en van op zee 10,3 cent / kWh
(bron: ECN).

De marktprijs van stroom bedraagt nu 2,9 à 5,8 cent / kWh.
Op basis van de huidige ontwikkelingen en brandstofprijzen
kan windenergie op land binnen 10 jaar concurrerend zijn.

Financiering

Bovengenoemde kostenberekening gaat voor windenergie uit
van een economisch model met een afschrijvingstermijn van
10 jaar. Exploitanten van windturbines kunnen, ondanks de
levensduur windturbines van meer dan 15 jaar, geen langere
afschrijvingstermijnen hanteren als gevolg van de tot 10 jaar
beperkte termijn van de MEP-bijdrage.

Wie de kosten van energie van al twintig jaar draaiende (en
dus afgeschreven) kolen- en kerncentrales vergelijkt met die
van nieuwe windturbines waarin recent geïnvesteerd is,
maakt geen juiste vergelijking. Vrijwel alle bestaande
elektriciteitscentrales zijn in het verleden (in de SEP tijd) met
overheidsgeld en onder gunstige financiële voorwaarden
gerealiseerd. De investeringen in deze centrales zijn over
lange periodes afgeschreven en hebben nu vrijwel geen
kapitaalslasten meer.

Windprojecten worden gefinancierd op basis van project-
financieringen met gemiddeld een hogere rente. Wanneer
windprojecten op basis van dezelfde uitgangspunten worden
beoordeeld als centrales (afschrijvingstermijn 20 jaar en geen
projectfinanciering), resulteert een kostprijs voor windenergie
op het land van 4 à 5 cent / kWh.

Externe maatschappelijke kosten en baten

De externe maatschappelijke kosten vanwege de schade die
wordt veroorzaakt door productie van stroom uit fossiele
brandstoffen (luchtverontreiniging, afval, klimaatverandering,
opwarming oppervlaktewater, volksgezondheid, calamiteiten
van olieverontreiniging op zee, ongelukken in de mijnbouw en
het gebruik van schaarser wordende grondstoffen) zijn groot.
Volgens een omvangrijke Europese studie bedragen deze
kosten in Nederland voor kolen zo’n 3 á 4 cent / kWh en voor
gas 1 á 2 cent / kWh (bron: ExternE, EU).
Deze kosten worden tot nu toe niet toegerekend aan de kWh-
kosten. Ze komen niet via de elektriciteitsrekening, maar op
een andere manier wel bij de burger terecht.

Windenergie veroorzaakt slechts ca. 0,1 cent / kWh aan
externe maatschappelijke kosten. Het is schoon, er is geen
uitstoot en geen gevaarlijk afval. Als alle werkelijke externe
maatschappelijke kosten aan de diverse energiebronnen
toegerekend zouden worden, zou windenergie op land nu al
concurrerend zijn.

De toepassing van windenergie leidt op verschillende
manieren tot maatschappelijke en ook directe economische
baten, zoals prijszekerheid, toename van de werkgelegenheid
(nu al 100.000 banen alleen in Europa), het hoge innovatieve
karakter van de windindustrie en het voorkomen van de
steeds grotere afhankelijkheid van het buitenland voor de
energievoorziening. Ondanks de groei van duurzame energie
zal die afhankelijkheid van olie uit politiek instabiele regio’s,
als gevolg van de afnemende olie- en gasproductie in Europa
de komende jaren stijgen van 50% tot 70%. Terwijl de vraag
naar fossiele brandstof toeneemt, daalt de voorraad en stijgen
de prijzen. Tegelijk dalen de kosten voor windenergie en
wordt deze onuitputtelijke energiebron steeds aantrekkelijker.

Windparken op zee

In Denemarken, Zweden, Ierland en Engeland zijn al diverse
off-shore windparken operationeel. Bouwen op zee en
constructies die de stormen en beukende golven kunnen
weerstaan, vragen speciale deskundigheid en ervaring, maar
zijn niet nieuw. Het leergeld dat betaald is aan de (al lang
opgeloste) problemen bij een Deens windpark (Horns Rev)
heeft nuttige informatie opgeleverd voor nieuwe windparken.

Windpark Horns-rev Denemarken (80 X 2 MW V80 Vestas), draait sinds 2002.

Financiële risico’s van windenergie op zee

Windparken op zee zijn particuliere initiatieven, die per
deelproject gerealiseerd en gefinancierd worden. De overheid
heeft diverse mechanismen om de groei hiervan te
beïnvloeden: vergunningen, belastingfaciliteiten, de MEP-
bijdragen en regelgeving. De MEP-bijdrage wordt verstrekt
per opgewekte kWh en is bedoeld als compensatie voor de
onrendabele kosten, maar compenseert tevens de schade die
ontstaat door vervuiling bij het gebruik van fossiele energie.

Wind op zee is niet te vergelijken met de Betuwelijn of de
HSL. In de Betuwelijn is niet door het bedrijfsleven
geïnvesteerd en de opbrengst is zeer onzeker. De Betuwelijn
is één groot samenhangend project. Alleen als geheel kan het
functioneren. Het point-of-no-return was daarbij al snel
gepasseerd.

Windparken op zee worden in fasen gebouwd. Het zijn
projecten van 100 à 500 MW waarbij de financiële risico’s
telkens opnieuw worden beoordeeld. Omdat de MEP-bijdrage
van de overheid per opgewekte kWh wordt verstrekt kost een
windpark de gemeenschap pas geld als het park elektriciteit
produceert. Tot dat moment zijn alle risico’s voor rekening
van de ondernemers, dus niet voor de belastingbetaler. De
overheid “investeert” hiermee op basis van 100% zekerheid
en alleen voor de hoeveelheid werkelijk geleverde energie;

Offshore windturbines voor de kust van Egmond

De hoogte van die achteraf verstrekte MEP-bijdrage wordt
jaarlijks door de minister van EZ bijgesteld. De bijdrage voor
windenergie wordt lager als de prijs voor andere energie stijgt,
wat de algemene verwachting is.
Als de kosten voor andere energie lager worden of als we een
betere oplossing vinden, kunnen we op elk moment de koers
wijzigen of zelfs stoppen. De windturbines die er dan al staan,
blijven gewoon schone stroom produceren. Die brengen met
de vermeden externe kosten hun geld toch wel op.
Het Ministerie van Economische Zaken raamt de totale MEP-
kosten van 6.000 MW windenergie op € 3 à 5 miljard inclusief
de kosten voor netinpassing (bron: Connect 6000).

Inpassing in het net

De ‘Europese Policy Workshop Offshore Wind’ georganiseerd
door het ministerie van Economische Zaken bevestigde eind
2004 dat 20% windenergie technisch tegen relatief lage
kosten is in te passen in onze stroomvoorziening. (tot
3.000 MW geen extra kosten, van 3.000 tot 6.000 MW: € 300
miljoen, bron: Connect 6000). Dit wordt bevestigd door de
hoogleraar elektriciteitsvoorziening aan de TU Delft en de
TU Eindhoven en daarnaast werkzaam bij TenneT (beheerder
van het landelijke hoogspanningsnet).

In Noord Duitsland, Denemarken en Spanje, regio’s waar de
penetratiegraad aanzienlijk hoger is (30 tot 40%) treden
nauwelijks problemen op bij de netinpassing van windstroom.
Windturbines worden ook telkens verbeterd, zoals recent de
mogelijkheid om windparken geleidelijk af te schakelen bij
kritische windsnelheden.

De conclusie is dat met behulp van moderne regeltechnieken
en een sterk transportnetwerk, de inpassing van grote
hoeveelheden duurzame elektriciteit (windenergie,
waterkracht en bio-energie) in Europa goed mogelijk is.

Waterkrachtcentrale Kvilldal Noorwegen (911MW, 2225 GWh per jaar)

Windenergie vervangt vuile energie

Een volledig duurzame stroomvoorziening is het einddoel. We
bevinden ons nu in een overgangssituatie waarin we nog
afhankelijk zijn van andere energievormen, maar elke kWh uit
wind vervangt een kWh aan elektriciteit uit kolen, olie of gas.
De doelstelling voor duurzame energie wordt niet voor niets
vermeld in TeraJoules en kWh-en (hoeveelheid energie) en
niet in kW of MW (vermogen). Het vermogen zegt namelijk
niet zoveel. Het gaat om de elektriciteit die met dat vermogen
wordt geproduceerd.

Energie opwekking met een kolencentrale

Producenten van windstroom hebben net als andere stroom-
producenten de verplichting om hun verwachte productie
tevoren aan te geven (= programma-verantwoordelijkheid).
Op grond van meteorologische data is de stroomproductie
van windparken goed te voorspellen. Die voorspelbare
productie van windenergie is ook voor de lange toekomst
gegarandeerd, in tegenstelling tot de levering van olie die
afhankelijk is van landen met een instabiel politiek klimaat.

Door de steeds betere voorspelbaarheid kan het fluctuerende
karakter van wind worden opgevangen. Door ontwikkelingen
in energiemanagement kunnen de diverse opwekeenheden
ook steeds beter op elkaar worden afgestemd. Zowel de
vraag als het aanbod kan goed worden beïnvloed via
economische drivers. De potentiële conflicten tussen vraag-
en aanbod leiden automatisch tot fluctuaties in de kWh-prijs,
die weer een sturend effect heeft in de gewenste richting,
waardoor steeds minder back-up vermogen nodig is.

Is er een alternatief als Nederland iets aan klimaatverandering wil doen?

Windenergie is nodig om de Nederlandse doelen voor klimaat
en duurzame energie te kunnen realiseren. Westerse landen
hebben middelen om de ernstige gevolgen van klimaat-
verandering in enige mate op te vangen. Arme landen kunnen
dat veel minder, terwijl die juist veel minder bijdragen aan het
broeikaseffect.
De overheid heeft ervoor gekozen de meest kosteneffectieve
duurzame bronnen voor de opwekking van energie te
stimuleren. Dat zijn biomassa en windenergie. Bij andere
opwekmethoden doemen allerlei problemen op, zoals:

• De realisatie van bio-energie projecten verloopt nu nog traag.
• De mogelijkheden voor waterkracht in Nederland zijn beperkt. Uitwisseling met Noorwegen maakt wel een groot aandeel water en wind mogelijk.
• Ook kolen- en ‘schone’ gascentrales produceren nog veel CO2 en afval. Kolen en gas zijn eindig en niet duurzaam. Gascentrales zijn nog de minst vervuilende fossiele centrales. Deze centrales zijn – samen met biomassacentrales – voldoende regelbaar om fluctuaties in het aanbod van wind- en zonne-energie op te vangen.
• Kernenergie heeft veel milieu- en veiligheidsproblemen (radioactief afval bij uraniumwinning en na energieproductie, veiligheidsrisico’s, terrorisme en de verspreiding van kernwapens). Vanwege de grote financiële risico’s investeren private partijen zonder overheidsgaranties niet in kernenergie. Kernenergie is wel duur, maar niet duurzaam. (Redactie: zie ook het artikel “Kernenergie de oplossing?”)

Wind is een schone energiebron van betekenis

Windenergie is schoon en past in het maatschappelijke streven naar duurzaamheid. Voor windenergie is geen
brandstof nodig, het vervuilt ons milieu niet en maakt ons minder afhankelijk van fossiele brandstoffen uit politiek instabiele landen. Windenergie is een bewezen en betrouwbare techniek. Hoewel het aandeel nu nog klein is, kan windenergie in de nabije toekomst een grote bijdrage gaan leveren aan onze elektriciteitsvoorziening. We zijn op de goede weg.

Groter vermogen en hogere opbrengst

Vijftien jaar geleden hadden windturbines vermogens van ca. 75 kiloWatt (kW). Ze produceerden gemiddeld 135.000 kilo-Watt-uren (kWh) per jaar. Nu worden windturbines gebruikt van 3 MegaWatt (3.000 kW). Er zijn al prototypes van 6 MW. De stroomproductie is door technische verbeteringen en grotere afmetingen enorm toegenomen, waardoor de kostprijs per opgewekte kWh windstroom sterk is gedaald. Een moderne windturbine van 3 MW levert nu in West Nederland ca. 8 miljoen kWh per jaar, genoeg voor het huidige stroomverbruik van ca. 2.300 Nederlandse huishoudens. De ongeveer 1700 windturbines (1.200 MW), die er eind 2005 in Nederland staan leveren in een gemiddeld windjaar 2.600.000.000 kWh. Dat is genoeg stroom voor het verbruik van ruim 870.000 huishoudens. Meer dan alle huishoudens van Rotterdam en Amsterdam samen, of 10 % van alle
huizen. (bron: WSH en CBS).

Enercon E-112 6 MW windturbine

Meer informatie

Rapporten

• Originele document “Zin tegen onzin over windenergie” (pdf)
• Connect 6000 Rapport (pdf).
• Alles in de wind (pdf)
• De toekomst scenario’s voor windenergie in de wereld
• Windenergie op de Noordzee: Een maatschappelijke kosten-batenanalyse (pdf)

Nederlandse organisaties

• Nederlandse Wind Energie Associatie (NWEA)
• Wind Service Holland

Buitenlandse organisaties

• Global Wind Energy Councel (GWEC)
• World Wind Energy Association (WWEA)