Kernenergie wordt door voorstanders nog steeds gepresenteerd als goedkoop, dit terwijl twee derde van de Amerikaanse kerncentrale verlies leidt. Dat betekent dat zelfs economisch afgeschreven reactoren te duur zijn. Ook de 45 jaar oude kerncentrale in Borssele zorgt ervoor dat de eigenaar flinke verliezen schrijft. Hoe zit dat dan met nieuwe kerncentrales?

Het voorbeeld van Hinkley Point

Groot-Brittannië heeft een ambitieus nucleair programma dat echter geplaagd wordt door allerlei problemen. Om de bouw van de eerste twee reactoren toch te realiseren is er een complex stelsel aan subsidies bedacht. Eind juni publiceerde de National Audit Office (de Engelse Rekenkamer) een kritisch rapport over de financiering van Hinkley Point, die eerste van de serie geplande kerncentrales.

Wereldwijd groeit kernenergie al vele jaren nauwelijks meer. In West-Europa worden er vrijwel geen kerncentrales meer gebouwd. De enige twee die (in Finland en Frankrijk) in aanbouw zijn lopen vele jaren achter op schema en hebben te kampen met enorme kostenoverschrijdingen.

In het Verenigd Koninkrijk kondigde Labour-leider Tony Blair in 2003 een zeer ambitieus kernenergieprogramma aan. Door allerlei oorzaken (o.a. economische) schoot de realisering van de plannen niet op; maar het vasthouden eraan van Labour en de Conservatieven, levert enorme steunmaatregelen en politiek gehannes op.

Bouwkosten

De geschatte bouwkosten voor de twee kerncentrales in Hinkley Point (3200 MW) waren in oktober 2014 opgelopen tot £24 miljard, dat is 8 miljard meer dan het gepubliceerde bedrag tot dan toe. Het gepubliceerde rapport ‘Hinkley Point C’ van de Engelse Rekenkamer (de National Audit Office) verwacht dat de bouwkosten zullen oplopen tot £30 miljard. In het consortium dat Hinkley Point gaat bouwen, zitten geen Engelse bedrijven meer; 66,5 % is Frans en 33,5% is Chinees geld. Ook daar is niet iedereen in Engeland blij mee.

Het is duidelijk dat de regering (al is het soms twijfelend) door wil gaan met het project en daarvoor flink in de buidel moet tasten: “In recent years, it has not been commercially viable for private developers to build new generating capacity in the UK, including nuclear power stations, without government support”, aldus de Engelse Rekenkamer. En dus kwamen er subsidies.

Elektriciteitsprijs

Voor Hinkley Point (HPC) werden in oktober 2013 de volgende maatregelen afgesproken: een gegarandeerde prijs (‘Contract for Difference’of CfD genoemd) voor alle elektriciteit van de nieuwe kerncentrales van £ 92,50 (€ 105) per megawattuur (oplopend tot £ 279 per MWh door inflatiecorrectie). Deze ‘strike-price’ is twee keer zo hoog als de huidige marktprijs (ongeveer € 50 per MWh). En dat voor een periode van vijfendertig jaar vanaf de inbedrijfstelling (toen voorzien in 2023).
Na 15 en 25 jaar bestaat de mogelijkheid dat bedrag nog te verhogen (maar niet te verlagen). Verder mag de bouwer goedkoop geld lenen van de staat (kredietgarantie) en wordt een eventuele verhoging in verzekeringskosten gecompenseerd. En, ook niet onbelangrijk, moet het bedrijf schadeloos gesteld worden bij eventuele sluiting van de kerncentrales door volgende regeringen.

Uit een eerder NAO-rapport uit 2016 ‘Nuclear power in the UK’: “We estimate that future top-up payments through the HPC CfD have increased from £6.1 billion to £29.7 billion since the Department and EDF agreed the strike price in 2013.” De Rekenkamer verwacht dus dat er ongeveer £30 miljard betaald zal moeten worden aan het verschil tussen de marktprijs en de ‘strike price’. Dat is een sterke toename sinds die gegarandeerde prijs eind 2013 werd afgesproken. Bij verdere vertraging van de bouw zal dat nog verder sterk toenemen.
Een van de conclusies in het in juni gepubliceerde NAO-rapport is dan ook: “The Department’s deal for HPC has locked consumers into a risky and expensive project with uncertain strategic and economic benefit.”

Kernenergie verliest van duurzaam

Kernenergie wordt al vanaf het begin verkocht als goedkoop; ‘Too cheap to meter’ heette dat in de jaren vijftig van de vorige eeuw. Maar terwijl alles na verloop van tijd steeds goedkoper wordt, zien we bij kerncentrales het tegengestelde gebeuren: die zijn niet goedkoper geworden dan pakweg 60 jaar geleden.

Wind en zon worden hooguit 20 jaar als serieuze optie gezien, toch zijn die in die relatief korte periode enorm gedaald in prijs. En dat zal, door de schaalvergroting die ontstaat door de lagere prijzen, alleen maar in enorm tempo dalen.

De prijs van de Nederlandse windparken op zee bijvoorbeeld. Kostprijs wind op zee in 2013: 12,5 cent per kWh; in 2016 (eerste Borssele-tender): 7,3 cent per kW, en 5,45 ct in 2017 voor de 2de Borssele-tender- dus met een MWh-prijs van € 54.

In Engeland is wind op land veel goedkoper dan de stroom uit Hinkley en dat wordt voor wind op zee uiterlijk midden jaren ’20 verwacht (als Hinkley in bedrijf moet komen). Ook de prijs van zonne-energie, met meer dan de helft gedaald in een paar jaar, is nu in het VK al goedkoper dan Hinkley. Verder is de toename in elektriciteitsgebruik achtergebleven bij de verwachtingen met meer dan totale capaciteit van de Hinkley kerncentrale: en de goedkoopste megawatt is nog altijd de niet geproduceerde ‘negawatt’.

Kernenergie verliest zonder meer de concurrentiestrijd met zon en wind en waarschijnlijk op den duur ook met allerlei andere vormen van alternatieve energieopwekking.

Maar waarom ‘leeft’ Hinkley dan nog steeds?

The Guardian vroeg het aan Jonathan Porritt, jarenlang voorzitter van de Engelse ‘sustainable development commission’. Hij zegt: “Hinkley is a deal that has nothing to do with market reality. Nothing to do with affordability, let alone with the ‘hard-working families’ that [energy secretary] Amber Rudd keeps bleating on about. And nothing to do with addressing our climate change responsibilities. By contrast, it’s got everything to do with political leaders in three nations – the UK, France and China – all of which ‘need’ Hinkley Point to happen for grubby geopolitical interests of their own.”

Er zijn nooit alleen maar economische redenen, alhoewel die wel belangrijk zijn. Kernenergie heeft nog steeds status, maar vooral de belofte van een onuitputtelijke energievorm: het heeft de impliciete belofte dat er geen grenzen aan de economische groei zijn, dat we gewoon door kunnen gaan met het opeten van natuurlijke bronnen en we onze manier van leven niet hoeven aan te passen: ‘business as usual’. Dat verklaart voor een groot gedeelte de aantrekkingskracht van kernenergie.

Dirk Bannink
Stichting Laka, documentatie en onderzoekscentrum kernenergie.