Warmtepompen voor particuliere (nieuw)bouw.
Geplaatst door Luuk van Dorth in Energiebesparing, Passief huis, Uitleg 25 Reacties»
Je hoort en leest er steeds vaker over; warmtepompen! Veelal wilde verhalen over grondboringen, hoge investeringen en slechte resultaten. Dit alles klopt. Tenminste, een beetje. Er zijn warmtepompen waarbij je de grond ingaat (grondboringen), er zijn systemen die een flinke investering vragen (rond 20.000 EUR) en er zijn bij slechte configuraties ook slechte resultaten te verwachten.
Maar als je de juiste mensen spreekt zult je zien dat er veel meer achter zit, en daarom schrijf ik dit artikel. Wij plaatsen per week gemiddeld 4 warmtepompen, waarvan 3 ‘hybride’ en 1 ‘standalone’. Al jaren lang. En nog nooit werden wij gebeld met ‘ik heb het koud!’. En dat willen we graag zo houden.
Warmtepomp in combinatie met een CV ketel. Oftewel een Hybride systeem.
Hybride
De meest eenvoudige en altijd toepasbare oplossing is de hybride warmtepomp. Deze warmtepomp is luchtgekoppeld. Oftewel; door de buitenlucht af te koelen met een airco-buiten-unit creëert hij warmte die vervolgens via vloerverwarming of radiatoren wordt afgegeven aan de woning. Deze hybride warmtepomp werkt altijd samen met de CV ketel. De ketel blijft dus hangen, je voegt de warmtepomp toe aan het bestaande verwarmingssysteem. Deze warmtepomp kan géén tapwater (voor het douchen) maken. Wat niet erg is, want warmtepompen zijn simpelweg niet goed in het maken van tapwater, gasgestookte ketels daarentegen wel.
Zoals ik al schreef; hij is altijd toepasbaar. Dat wil niet zeggen dat hij altijd rendabel is. Als je weinig gas verbruikt (minder dan 1000m3/jaar), kun je ook weinig besparen. Als je dan ook nog eens normale radiatoren hebt, schiet het gewoonweg niet op. Je bespaart dan bijvoorbeeld 700m3 gas, wat 1600kWh aan stroom kost. De netto besparing op jaarbasis is dan 150-200 EUR, de terugverdientijd daarbij ruim boven de 10 jaar.
Als je echter vloerverwarming hebt, in een groter huis waarin je sowieso al wat meer gas verbruikt (2000m3) kun je bijvoorbeeld 1500 m3 besparen wat 3000 kWh kost. Dan is de besparing opeens 350-500 EUR / jaar, wat de terugverdientijd op 6-8 jaar brengt.
Kortom; bij een hybride opstelling laat je de ketel hangen voor de echt koude dagen (< 4 graden Celsius), en voor het maken van tapwater. Je krijgt een buitenunit die warmte maakt, en via een binnenunit (warmtewisselaar) wordt deze warmte in je vloer en/of radiatoren gestopt. Je hebt 100% zekerheid dat het altijd warm is in de woning, maar je hebt als nadeel dat je een gasketel blijft houden, wat onderhoud en vastrecht betalen betekent.
Of een warmtepomp echt goed zijn werk gaat doen is eenvoudig te testen door je ketel te maximaliseren op 55 graden, en te kijken of je bij die maximale watertemperatuur je woning behaaglijk houdt. Een langere opwarmtijd is daarbij niet erg. Gewoon een uurtje eerder je ketel aan ’t werk zetten.
Wat we in dit verhaal gemakshalve even buiten beschouwing laten; zonnepanelen. Heb je een groot dak wat gunstig ligt? Dan is een warmtepomp in vrijwel alle situaties rendabel te krijgen. De stroom die je verbruikt kun je dan namelijk eenvoudig schoon én goedkoop opwekken met je eigen zonnepanelen.
Standalone
Maar wat nu als we volledig van het gas af willen? Dat kan vrijwel altijd. Of het rendabel is, is wederom een ander verhaal. Je woning moet kloppen. Dit betekent:
- Fatsoenlijke isolatie, en daarmee een niet al te hoge gasrekening (max 2000m3 voor normale woningen).
- Lage temperatuur afgiftesysteem. Oftewel; vloerverwarming of lage temperatuur radiatoren (bijv. van Jaga). Het mooiste is een nieuw vloerverwarming systeem waarbij de leidingen op 10cm onderlinge afstand liggen.
- Koken op stroom, want je wil die gasaansluiting (letterlijk) op slot hebben.
En verder; je wilt niet net een nieuwe ketel gekocht hebben. Want dan is het zonde die de deur uit te moeten doen. Kortom; in bestaande bouw is een standalone oplossing, dus zónder ketel, niet te eenvoudig rendabel te krijgen. Je isolatie verbeteren loont altijd, maar al je radiatoren moeten vervangen of speciaal vloerverwarming moeten leggen betekent een forse investering die je niet snel terugverdient. Al mag comfort ook wat kosten natuurlijk.
Klopt wel alles? Een oude ketel die aan vervanging toe is, redelijk goede isolatie, vloerverwarming, koken op stroom? Laat dan vooral een standalone warmtepomp installeren, en sluit die gasaansluiting af. Stroom is goedkoper dan gas én kun je zelf opwekken. Warmtepompen vragen vrijwel geen onderhoud. En je bent natuurlijk hartstikke duurzaam bezig. Met gasrekeningen onder de 2000 m3 kom je vrijwel altijd weg met een 10 kiloWatt warmtepomp. Deze warmtepompen zijn uitgerust met een boilervat voor tapwater, en zullen een woning altijd op temperatuur kunnen houden. De truc is dan wel om mooi constant te verwarmen.
Grondgekoppeld?
Terug bij het begin van dit artikel: grondgekoppelde warmtepompen. 4 tot 10 boringen van 150 meter de grond in, en de warmte uit je ‘bron’ halen. Hoog rendement, want de grond is in de winter warmer dan de lucht. Echter, een bron koelt af (van 11 naar 7 graden Celcius over een periode van 15-20 jaar), en moet je dus zoveel mogelijk op temperatuur houden. Dit doe je door te koelen in de zomer. Je móet dus eigenlijk koelen. En natuurlijk je tuin op z’n kop voor een boorinstallatie. De investering is ongeveer het dubbele van een luchtgekoppelde pomp, het rendement 5-15% hoger, afhankelijk van de situatie.
Grootste voordeel; je hebt geen buitenunit (die geluid, geen herrie!, maakt). Binnen heb je echter wel een flinke machinekamer nodig. Alleen in grote, hele grote nieuwbouwwoningen die gekoeld móeten worden kan het concurreren met luchtgekoppelde pompen (prijs/rendement verhouding). In alle andere situaties is een grondgekoppelde pomp simpelweg te duur, of een stuk duurder.
Verder heb je nog oppervlakte oplossingen, waarbij je niet boort, maar graaft. Deze hebben het lagere rendement van luchtgekoppelde pompen, maar de prijs van grondgekoppelde pompen. Ook niet wat, omdat grondtemperaturen na-ijlen. Is het buiten alweer lekker 12 graden, is de grond nog 4 graden, zit je alsnog met lagere rendementen.
Wat kost zoiets?
Hybride pompen zijn goedkoop. Reken op maximaal 3000 EUR ná subsidie. Luchtgekoppelde standalone pompen kosten netto (dus na subsidie) tussen de 5000 en 8000 EUR, voor een ‘normale’ woning. Grondgekoppelde pompen het dubbele hiervan.
Conclusie
Veel gasverbruik? Een hybride pomp kan altijd. CV aan vervanging toe? Kijken of je naar standalone kunt. En anders gewoon een nieuwe ketel met hybride oplossing. Nieuwbouw? Altijd standalone en luchtgekoppeld, gasloos bouwen.
Het zijn eenvoudige systemen die doen wat ze moeten doen, en als de woning en situatie klopt, zal het altijd warm zijn in een woning, en dat voor een lage jaarlijkse prijs.
Geschreven door: Luuk van Dorth, van de thesunshinecompany
25 reacties op “Warmtepompen voor particuliere (nieuw)bouw.”
“De stroom die je verbruikt kun je dan namelijk eenvoudig schoon én goedkoop opwekken met je eigen zonnepanelen.” Nu lijkt het dat dit één-op-één is, maar in de praktijk betekent dit vaak dat je teveel opwekt in de zomer (elektriciteit die je dus op het net duwt en die elders moét verbruikt worden) en dat je te weinig hebt in de winter (weinig zon, donkere dagen,…). In de winter móet de meeste elektriciteit dus van elders komen. Als er ooit seizoenstarieven komen zal dit nadelig zijn. Maar doorgaan met fossiele brandstoffen is ook geen optie.
Ik merk de tag ‘passiefhuis’ bij dit bericht, maar spijtig dat het verder niet vermeld wordt. Zo zou ik naast ‘isolatie’ ook ‘luchtdichtheid’ aanhalen (zodat je warmte niet ontsnapt) en ook nog ‘ventilatie met warteterugwinning’ (zodat je warmte zoveel mogelijk recupereert en zodat je minder energie nodig hebt en zodat je warmtepomp dus beter rendeert).
De genoemde prijzen zijn interessant. Maar ik was enkele maanden bezig geweest voor offertes. Helaas zijn installatieprijzen gemiddeld 50% van de aanschafprijs van de warmtepomp.
Mooi artikel. Ik zou de overstap wel willen maken, maar wij hebben helaas stadsverwarming. Vraag me af of Ennatuurlijk dit wel toestaat
…laat ik nou bij foto 1 óók een warmtebron voor de vogels op het dak zien… 😉 wat ik bedoel; je gaat niet investeren in een warmtepomp, LTV etc etc om vervolgens voor de vogels te gaan stoken. waarom geen terugwin op die afgewerkte lucht?
“fatsoenlijke isolatie” een nogal vage en dus weinig duidelijke omschrijving van een ingrijpende isolatie, die lage temperatuur verwarming betaalbaar mogelijk maakt. Eigenlijk is de hybride pomp de enige zinnige keuze.
Kan probleemloos tegenwoordig, zie facebooksites over stadsverwarming
Ik zelf verwarm ,et elektrische vloerverwarming , en als het rond het vriespunt moet de CV bij verwarmen .
Mijn Cv is nog vrij nieuw en weinig gebruikt 180 cub gas per jaar.
Nu denk ik als ik moet vervangen aan een elektrische CV ketel.
Warm water doe ik met zonneboiler en elektrische boiler .
Prijzen van deze apparaten zijn zeer laag warmwater boiler 250 euro , Elec CV rond de 1200 euro (zelf instaleren natuurlijk )
Dus geen warmtepomp maar kan ook op een andere manier .
Hybride wp meestal goed. Met wp directe besparing, en als t echt koud is, en voor lang-douchers, dankzij ketel altijd behoud van comfort. In iedere woning toe te passen. Hoe veel de wp bespaart, hangt af van tot welke buitentemperatuur deze kan worden ingezet. En dat hangt weer af van hoe goed de isolatie is en hoe groot het afgiftesysteem (radiator, etc).
Afsluiten van het gasnet – als je all-electric wil – brengt wel risico’s mee. Die worden nog niet genoemd. 1. Het hoge piek vermogen (als het buiten -10 gr C is) dat nu met gas wordt geleverd, moet dan elektrisch worden geleverd. Dit zit nu nog niet in ons vastrecht. Zodra de werkelijke capaciteitkosten worden doorbelast, nemen deze kosten sterk toe en weg de zgn besparing op het vastrecht. 2. Er wordt gedaan of je zelf gratis/goedkoop stroom kunt maken met de zonnepanelen. Helaas maken de zonnepanelen vooral elektriciteit in de zomer, terwijl de warmtepomp de elektriciteit toch echt in de winter nodig heeft. Dankzij salderen hebben we nu nog dit voordeel. Maar dat duurt niet lang meer. Ook hiervan het effect daarom graag meenemen in berekening en communicatie.
Het grootste risico vind ik – obv diverse praktijkervaringen – echter toch vooral het risico op verlies van comfort. Zowel omdat vaak te weinig vermogen wordt opgesteld, als omdat snelle / sterkere opwarming (met een hoge temperatuur vd radiator) niet meer kan. Dat laatste is vooral gewenst als sprake is van koude tochtstromen (veel gehoorde klacht bij gebruik van roosters vanaf bepaalde buitentemperatuur en windrichting) of je even een kamer iets warmer wil hebben. Omdat het de afgelopen jaren (vanaf 2014) niet echt koud is geweest, lijkt er echter steeds minder aandacht te zijn voor goede dimensionering obv echte transmissieberekeningen.
Een tussenvorm kan nog zijn de lucht-lucht-warmtepomp. Die heb ik thuis toegepast (uiteraard in combinatie met zonnepanelen). Voordelen daarvan zijn: eenvoudige installatie, relatief goedkoop en airco in de zomer. Nadelen: lage COP in de winter. Werkt op basis van luchtverwarming/luchtkoeling, waardoor de ruimte snel kan worden opgewarmd/gekoeld, doch ook snel weer afkoelt/opwarmt. Zie ook http://www.energiemeester.nl. Om in de toekomst geheel van het gas af te kunnen overweeg ik nu de toepassing van een cv-gestookte pelletkachel, een elektrische warmwaterboiler en een inductiekookplaat. Daarmee kan ik dan de laatste restjes gasverbruik ook nog elimineren.
Frank Bovens, ik zit ook aan een air-to-air warmtepomp te denken. Wat voor COP kan ik dan verwachten in de winter?
De COP van een lucht/lucht-warmtepomp zal in koude winterperioden (vorst) al snel zakken tot nagenoeg 1. Dat is evenveel als de prestatie van een elektrische kachel. Als je er 1 eenheid elektrische energie in stopt, komt er ook 1 eenheid aan energie in de vorm van warmte uit. Zodra de buitentemperatuur weer stijgt zal de COP weer stijgen. De jaargemiddelde COP van dit soort warmtepompen ligt rond de 3. Bedenk dat koude winterperioden (vorst) gemiddeld slechts 2 weken per jaar voor komen. De etmaalgemiddelde wintertemperatuur over een geheel kalenderjaar bedraagt circa 5 graden Celsius. Bij die buitentemperatuur begint de COP van een lucht/lucht-warmtepomp al weer een nette waarde aan te nemen. Raadpleeg de specificaties van de fabrikant voor de exacte waarden. Overigens neemt de COP ook af naar mate de binnentemperatuur hoger wordt. In zijn algemeenheid kan worden gesteld dat de COP maximaal is naarmate het verschil tussen binnen- en buitentemperatuur minimaal is. De specifieke individuele situatie is dus bepalend voor de jaargemiddelde waarde van de COP. Tenslotte: een lucht/lucht-warmtepomp wordt ook wel een inverter-airco genoemd. En geloof mij, in de zeer warme juni maand van 2017 was het bij ons binnen heerlijk koel. En ik verwacht dat tot december de cv-ketel uit kan blijven. En dat allemaal op echte groene elektriciteit uit onze eigen zonnepanelen. Duurzamer kan haast niet!
Frank Bovens, je hebt het over “En ik verwacht dat tot december de cv-ketel uit kan blijven. En dat allemaal op echte groene elektriciteit uit onze eigen zonnepanelen. Duurzamer kan haast niet!” Zoals ik eerder al zei is dat een misleidende zin. Mocht je je zonnepanelen rechtstreeks aansluiten op je verwarming, dan zal je het behoorlijk vaak koud hebben.
Let op: ik vind het plaatsen van zonnepanelen belangrijk, maar de waarheid is dat we er voorlopig met alleen maar zonnepanelen verre van geraken…
Mattias, ik begrijp je punt doch ik neem me de vrijheid het niet met je eens te zijn. Met de overcapaciteit van zonnepanelen in de zomer compenseer ik het tekort in de winter. Het openbare elektriciteitsnet fungeert daarbij als buffer, financieel gefaciliteerd door de salderingsregeling. Op macro-niveau gezien qua tijd en plaats is er wel degelijk een milieuvoordeel. Namelijk: in de zomer lever ik mijn overschot aan stroom via het elektriciteitsnet aan andere woningen in de straat/buurt. Daardoor hoeft de dichtstbijzijnde fossiel gestookte elektriciteitscentrale op dat moment minder hard te draaien en wordt er dus minder CO2 uitgestoten. In de winter werkt het precies andersom. Het resultaat is een CO2-neutrale situatie op macro-niveau over een geheel kalenderjaar gezien. De pure winst wordt bereikt op micro-niveau; door de zonnepanelen i.c.m. mijn lucht/lucht-warmtepomp is er voor mijn woning geen fossiele brandstof meer nodig en is er dus wel degelijk sprake van een vermindering van de CO2-uitstoot. Tenslotte: bij ons thuis is het nu iedere dag nog altijd heerlijk warm, zonder dat de CV-ketel in bedrijf komt; die staat gewoon in de wachtstand voor de echt koude periodes waarbij de capaciteit van de lucht/lucht-warmtepomp te kort zal schieten. Meer informatie over mijn duurzame beweegredenen vind je op http://www.energiemeester.nl . Ik wens je veel leesplezier toe.
Frank, bedankt voor de info. Zijn er nog merken of types die je kunt aan- of afraden? Onze installateur adviseerd Fujitsu, maar ik hoor dat Panasonic erg goed is. Zal ik voor een R32 systeem gaan, of maakt dat niet veel uit?
Maarten, ik ga hier geen merken of types noemen, want ik wil onafhankelijk en objectief blijven. Als je echter wilt weten voor welk merk ikzelf heb gekozen adviseer ik je mijn site te bezoeken, http://www.energiemeester.nl, en onder tabblad ‘warmtepomp’ de foto’s te bekijken. Als je goed zoekt zie je het merk op de binnenunit staan.
“De jaargemiddelde COP van dit soort warmtepompen ligt rond de 3”
– Een dergelijk rendement komt overeen met het rendement waarmee de stroom wordt opgewekt. Energetisch geen winst, niet echt duurzaam.
– Daar de verbruikte stroom wordt gesaldeerd, betalen andere de bijkomende kosten, dus ook sociaal niet duurzaam.
Roland, wat is in jouw ogen dan een goed alternatief om echt duurzaam te verwarmen zonder CO2-uitstoot?
@Frank Bovens,
Verwarmen zonder CO2 uitstoot is onmogelijk. Minder kan met, in bestaande bouw, betaalbare isolatie en hybride warmtepomp / CV.
Alleen een warmtepomp is nog te prijzig.
– Als in woonwijken op ruime schaal PV panelen komen met behoud van saldering en de netbeheerder verplicht blijft om de stroom te verwerken is een kostbare netverzwaring onvermijdelijk.
Van het gas = besparing op het gasnet, hoge meerkosten voor het stroomnet.
Frank Bovens, persoonlijk ben ik voor het plaatsen van zonnepanelen, maar toch blijf ik ook kritisch:
-) ‘het openbare elektriciteitsnet fungeert daarbij als buffer’: dit klopt niet, want vraag en aanbod moet in evenwicht zijn. Zelfs als beeldspraak is het geen goed idee zo’n term te gebruiken.
-) financieel gefaciliteerd door de salderingsregeling… maar deze loopt af in 2023 (lees ik op jouw website). Een warmtepomp schrijf je af op een langere periode, dus wat na de salderingsregeling? Wat als er een capaciteitstarief komt?
-) fossiele centrales zijn niet zo flexibel ‘te dimmen’.
-) met dit artikel probeer je mensen te overtuigen om jouw voorbeeld te volgen. Hoe meer je hierin slaagt, hoe groter het probleem wordt. Je zal dan nl. in de zomer zodanig veel elektriciteit ‘over’ hebben dat dit weegt op het net. En in de winter/’s nachts zodanig veel tekort, dat er behoorlijk wat back-up centrales moeten zijn.
-) centrales (van welke vorm dan ook) worden graag afgeschreven op een stabiel, 100% gebruik. Fossiele centrales die als back-up dienen voor ’s nachts en in de winter zullen dus behoorlijk duur zijn.
-) Thuis verbranden van gas voor warmte zal efficiënter zijn dan dat gas te verbranden, stoom te maken, een generator aan te drijven, te transporteren en thuis uit die elektricteit terug warmte te maken. Toegegeven, met een warmtepomp kan je er meer energie uithalen, dan dat je erin stopt.
-) Zonnepanelen worden steeds goedkoper, maar helaas ook minder duurzaam. Zie http://www.lowtechmagazine.be/2015/04/zonnepanelen-steeds-goedkoper-maar-ook-minder-duurzaam.html
-) Bij de voordelen op micro-niveau geef ik je grotendeels gelijk, maar bij heel wat zaken is het uiteindelijk het macro-niveau dat telt. Meer zelfs: iets goed op micro-niveau kan heel slecht uitdraaien op macro-niveau. Dit heet de tragedy of commons (zie https://en.wikipedia.org/wiki/Tragedy_of_the_commons voor enkele voorbeelden).
Nogmaals, ik ben pro-zonnepannelen en pro-warmtepomp (ik heb er zelf), maar als dit niet kritisch wordt benaderd zitten we in de nabije toekomst met problemen. Vandaar vond ik (cfr. mijn eerste bericht) dat er uitgebreidere aandacht mocht zijn voor isolatie, ventilatie met warteterugwinning en luchtdichtheid.
Beste Luuk,
Op de energiebeurs zag ik een warmtepompsysteem met aluminium dakplaten onder de PV-panelen. In die platen zitten kanalen waarin zich glycol met een laag vriespunt bevindt. De op het dak verwarmde glycol gaat naar een warmtepomp in de woning, waar het wordt afgekoeld tot -12 graden. Met de vrijkomende warmte wordt het huis verwarmd. Het voordeel is dat je geen storende ventilator nodig hebt zoals bij luchtwarmtepompen.
Zie: http://www.optisolarpvt.nl/
Ik hoop van de leverancier meetresultaten te ontvangen, waarna ik er zeker een artikel over ga schrijven.
Bedankt voor alle -overwegend positieve- reactie’s. Met veel comments ben ik het eens. Met andere wat minder. Ik stel meestal de vraag; wat levert het op als je het NIET doet?
Verder @ Arie G. Ik ben gestopt met lezen toen er stond ‘Gratis warmte opwekken?’. Als een website dat schrijft..
Err staat meer onzin op die site als:
De omgevingslucht is een onuitputtelijke warmtebron.
http://www.optisolarpvt.nl/techniek/thermodule/
@Luuk,
Dat gratis moet je natuurlijk met een korreltje zout nemen. Om warmte te verkrijgen, moet je energie toevoegen. Daarom ben ik benieuwd naar de opgedane ervaringen, zoals o.a. de COP in relatie tot de buitentemperatuur en het benodigde oppervlak voor het gewenst vermogen.
Volgens mij is het een vrij nieuw concept dat ik zeker kritisch ga volgen.
Je moet er je woning ook mee kunnen verwarmen als de zon niet schijnt en als het vriest.
En @Roland,
Het zal de enige site niet zijn, waarop men met reclameteksten consumenten over de streep wil trekken.
De tekst is inderdaad nietszeggend. Het gaat om het resultaat.
Ik heb een wat problematisch gevoel bij warmtepompsystemen die bedreven worden met open grondwater. Ik vind dat onze beïnvloeding dan te ver gaat. Daarom dacht ik aan een ondiepbodemgekoppeld systeem waarbij er via slangen in de bodem warmte-uitwisseling plaatsvindt. Graag jullie reactie op onderstaand idee.
Wij hebben een zonnecollector voor de warmwatervoorziening. Deze heeft in de zomer nadrukkelijk capaciteit over. Vervolgens dacht ik aan de ondiep grondgekoppeld systeem met een warmtepomp. Met behulp van de overtollige warmte in de zomer kan de grond worden opgewarmd en op die manier als warmteopslag voor de winter fungeren. Die warmte kan er dan in de winter weer met de warmtepomp worden uitgehaald. Ik vermoed zelfs dat zo’n systeem in principe ook in de bodem van de kruipruimte kan worden aangelegd.
Kunnen jullie eens rekenen aan bovenstaand idee?
Warmte in de grond brengen en het er later weer uithalen wordt in Duitslnd meer gedaan. Een interessante oplossing is de Tunnelkollektor, zie volgende website voor een praktische uitvoering:
http://www.thierys.de/