Hoe is een kas, een energievreter bij uitstek, nu juist in te zetten als energiebron? In dit artikel geef ik interessante punten uit het essay de kas als energiebron. Het is de bedoeling dat dit essay een impuls geeft aan het vanuit een ander perspectief denken over tuinbouw en energie.

Kansen voor energie-innovatie

Voor een gemiddelde kas geldt wanneer de warmtevraag in de winter globaal 2 MW kost, dat dan dezelfde kas ’s zomers een warmteoverschot kent van 7 MW door de instaling van de zon. Er is dus ruimte voor benutting.

In het essay staat nog een voorbeeld: gemiddeld heeft de huidige (2002) glastuinbouw de volgende energievraag:

• circa 45-50 m³ gas per m² teeltoppervlak voor verwarming, en
• 12 kWh elektriciteit.
  Dit komt in totaal neer op 1600 MJ per m².
  Het aanbod van de zon echter is gemiddeld in Nederland het volgende:
• 3800 MJ per m².
  Er is dus ruim voldoende natuurlijk aanbod!
  

De kas als energebron is samen te stellen uit vijf bouwstenen waaraan gewerkt zal moeten worden:

• duurzame energie
• vergaande energiebesparing
• verhogen van energiekwaliteit
• samenwerking met derden
• kasontwerp

Wat we ook met de kas uitvoeren, de kas moet in staat zijn om de volgende vier essentiële functies uit te voeren:

• belichten
• werwarmen
• bemesten
• bevochtigen en ontvochtigen

Drie strategieën

Het essay schrijft over drie fundamenteel andere strategieën om te komen tot een kas als energiebron, te weten:

1. zelfvoorziening door duurzame energie
2. zelfvoorziening door besparing
3. netto-levering door besparen + duurzaam

Deze strategieën combineren de vijf genoemde bouwstenen ieder op een eigen manier.

Bouwstenen voor de kas als energiebron

Hierin in het kort enkele interessante ontwikkelingen voor deze bouwstenen.

Duurzame energie

• gebruik maken van de zon: opslag is een noodzakelijk hulpmiddel, om het overschot in de zomer te gebruiken voor in de winter
• dak met pv: er is veel dakoppervlakte, echter er moet voldoende licht overblijven voor de gewassen. Gedacht kan worden aan gedeeltelijke bedekking, lichtschermen met pv-folie, bundeling van licht en golflengte specifiek pv wat ook nog wat licht doorlaat voor de planten.
• zonneboiler: in plaats van pv kan een zonneboiler op daken gebruikt worden; deze warmte moet dan wel worden opgeslagen in bijvoorbeeld aquifers of bovengrondse opslagsystemen (bijvoorbeeld glauberzouten).
• grafiet spuiten: verhoogt absorberend vermogen, waarbij het opgevangen teveel aan warmte weer dient te worden opgeslagen.

Energiebesparing

• zuinige assimilatiebelichting: door gebruik te maken van rood-blauwe leds die energiezuinig zijn.
• sterk isoleren van de kas: dit is een trendbeuk met het gangbare enkelglas. Het dubbelglas moet wel voldoende licht doorlaten.
• gesloten kas: dit om onnodige warmte- en CO₂-verliezen in de zomer te voorkomen. Dit is goed te combineren met warmtewinning in de zomer, verwarming in de winter met warmtepomp en koeling en ontvochtiging met koud water uit de seizoensopslag.
• bodem als temperatuurbuffer en wortelverwarming: een ander ontwerp van de kas betrekt de bodem nadrukkelijk in het beheersen van het kasklimaat.

Verhoogde energiekwaliteit en samenwerking

• van warmte naar elektriciteit: door gebruik van pv wordt (teveel van) zonlicht omgezet in veel bruikbaardere vorm van energie: elektriciteit
• toepassen warmtecascade: dezelfde warmte benutten voor een reeks van functies op steeds dalende temperatuurniveaus. Dus tuinders die de restwarmte van centrales gebruiken.
• samenwerking door geïntegreerde energievoorziening: waarbij energy-webs worden gevormd die samenwerken op gebied van energiegebruik en ook delen in gebruik van infrastructuur en voorzieningen.

Kasontwerp

• zuininge kas ontwerpen: isolerend glas, kleine volumes, dichte kassen, oriëntatie op de zon en herbenutting van warmte
• kasvolume reductie: hoge kassen betekent veel verloren warmte. Minder kasvolume betekent minder warmtevraag, te doen door bijvoorbeeld: stapelen en de grond in.
  
• minikassen: iedere plant zijn eigen kleine kasje voorzien van toevoer voor water, ventilatie en CO₂.
  
• ontwerp kas en dakvorm: naast de functies als beschermen tegen weersinvloeden, vasthouden van warmte en doorlaten van licht komen de functies: het produceren van elektriciteit en warmte erbij. Dit vraagt om een herontwerp.

Innovatietrajecten

Het essay legt uit in hoofdstuk 4 hoe te komen tot gewenste innovatietrajecten. De benodigde acties, actoren en hun taken en het benodigde budget zijn afhankelijk van de gekozen strategie. De organisatie moet ook aangepast zijn aan de strategie. Het essay gaat in op hoe een goede organisatie opgezet dient te worden voor de verschillende srategieën (oprichting van een consortium met de bepaling van welke partijen daarin deel moeten nemen, rol van projectontwikkelaar etc).

Conclusie

Een mooi essay wat mijn ogen deed openen over hoe een kas ingezet kan worden voor het genereren van energie. Ik hoop dat jullie het ook de moeite waard vinden. Er is meer (recente) informatie te vinden op de website van de kas als energiebron.