Zijn we wel klaar voor een duurzame toekomst?
Geplaatst door Niels Bosman in Economie, Overheid, Uitleg 11 Reacties»
In 1995 kwam de kaskraker ‘Waterworld’ in de bioscoop uit. In deze film wordt een toekomstbeeld geschetst van een wereld die bijna volledig onder water staat door het smelten van de ijskappen. Uiteraard gaat het hier om een sciencefiction film. Maar deze film maakt wel duidelijk dat klimaatveranderingen enorme invloed hebben op de economie, lokale gemeenschappen en leiden tot sociale conflicten in de werkelijke wereld waarin we nu leven en dat we moeten omschakelen naar meer duurzame bronnen en minder afhankelijk moeten gaan worden van fossiele brandstoffen in politieke instabiele landen. De vraag is of we dat als samenleving wel kunnen?
Waterworld
In 1995 kwam de kaskraker ‘Waterworld’ in de bioscoop uit. In deze film wordt een toekomstbeeld geschetst van een wereld die bijna volledig onder water staat door het smelten van de ijskappen. Binnen deze waterwereld strijden kleine gemeenschappen die zijn overgebleven met elkaar om te overleven. Goederen zijn enorm schaars en de hoeveelheden fossiele brandstoffen (olie) zijn eindig. De economie heeft plaats gemaakt voor ruilhandel, opportunisme en piraterij. De hoofdrolspeler heeft zich kunnen aanpassen aan de omgeving en vaart op een geherstructureerde catamaran. Hij neemt het op tegen de ‘smokers’ die overleven op een olietanker, gebruik maken van stookolie en de rest van de aarde terroriseren.
Uiteraard gaat het hier om een sciencefiction film. Maar deze film maakt wel duidelijk dat klimaatveranderingen enorme invloed hebben op de economie, lokale gemeenschappen en leiden tot sociale conflicten in de werkelijke wereld waarin we nu leven en dat we moeten omschakelen naar meer duurzame bronnen en minder afhankelijk moeten gaan worden van fossiele brandstoffen in politieke instabiele landen. De vraag is of we dat als samenleving wel kunnen?
Foto uit de film Walterworld
Onderzoek naar een duurzame economie in Noord-Nederland
In 2013 heb ik onderzocht in welke mate de economie in Noord-Nederland nu meer gericht is op hernieuwbare bronnen en meer zelfredzaam is door te kijken naar het aandeel hernieuwbare bronnen in onze totale energiemix. De belangrijkste vraag die ik wil beantwoorden is: in welke mate een transitie van een op olie en gas gebaseerde economie naar een meer duurzame economie rendabel en realiseerbaar is. Hiervoor heb ik mij vooral gefocust op de Green Deal Noord-Nederland.
Achterstand uitvoering van duurzaam beleid in Nederland
Momenteel ligt het aandeel hernieuwbare energie rond de 4 procent in Nederland. Dat betekent dat de economie nog grotendeels afhankelijk is van gas en olie. Nederland heeft tot tenminste 2035 nog gasvoorraden, waardoor we jarenlang niet de noodzaak voelden om over te stappen naar meer duurzame bronnen. Nu lopen we fors achter ten opzichte van Duitsland en de Scandinavische landen.
Green Deal Noord-Nederland
Nederland kent wel beleid dat gericht is op minder fossiel en meer duurzame oplossingen. De Green Deal Noord-Nederland is zo’n afspraak tussen overheid, het bedrijfsleven en onderwijs/onderzoek om de energietransitie te versnellen en de economie te verduurzamen. De Green Deal NN kent drie verschillende sporen gericht op Groene Gasrotonde & Biobased Economy, elektriciteitproductie & balancering/slimme decentrale systemen en Energiekennis/Internationale samenwerking. Het beleid is gericht op zeer concrete resultaten zoals de productie van 100.000 ton biocoal, 400.000 ton biomethanol, 500 tot 750 miljoen groen gas. De inpassing van wind op land en de regeling van de bekabeling. Aandacht voor energiebesparing door het creëren van 5 slimme energiewijken, 2 slimme werklandschappen en het stimuleren van elektrisch vervoer. In Groningen is in 2012 de eerste Energy Academy van Nederland opgericht en richt Groningen zich op de Region of excellence on Energy. Groningen vormt daarbij een proeftuin voor energie toepassingen op het Science Park (EnTrance). Hier bouwen ondernemers, het bedrijfsleven en het onderwijs aan nieuwe duurzame energietoepassingen om het energieverbruik te verminderen en duurzame bronnen te optimaliseren. EnTrance richt zich vooral op slimme flexibele energienetten op het gebied van gas, elektriciteit en warmte.
Ook de Rijksuniversiteit en de gemeente Groningen is indirect verbonden met het onderzoek naar meer lokale duurzame energie. Het akkoord van Groningen kent twee speerpunten: healthy ageing en energie. Dit jaar viert de Rijksuniversiteit haar 400 bestaansjaar waarin mensen kunnen stemmen op drie onderzoeksvragen geselecteerd uit 400 ingediende vragen vanuit de bevolking, waaronder een vraag over de versnelling van de energietransitie. Op deze site kunt u stemmen op de vraag hoe we lokale duurzame energie binnen de samenleving kunnen versnellen.
Samenwerking Rijksuniversiteit Groningen en de Energy Academy
Kunnen we de duurzame ambities wel waarmaken?
De urgentie om te versnellen wordt in Nederland en Noord-Nederland dus zeker wel gevoeld. Het is alleen de vraag op welke wijze we de versnelling kunnen aanjagen. Met een terugtredende overheid, een grotere beroep op het bedrijfsleven en een economische crisis zal er meer samengewerkt moeten worden tussen overheid, onderwijs en ondernemers. Daarnaast is het de vraag of we de torenhoge ambities überhaupt wel waar kunnen maken. Is datgene wat we opschrijven (beleid), bedenken (innovaties) en uitvoeren (nieuwe technologie en infrastructuur in onze samenleving) wel zo efficiënt en is de markt hier wel klaar voor? Bovendien zijn we zeer gehecht aan onze energie zekerheid en relatief goedkopere fossiele energie. Willen we wel betalen voor een duurzame economie, willen we betalen voor een andere infrastructuur en duurzame innovaties en willen we de zekerheid van fossiele energie op korte termijn wel inleveren? De mens denkt immers in het hier en nu, niet over hoe we 20 tot 30 jaar leven.
Transitie naar een duurzame samenleving kost tijd.
Naar realistische en uitvoerbare duurzame ambities.
Momenteel probeert Nederland met het nieuwe Nationale energieakkoord en Noord-Nederland met de Green Deal de achterstanden in te halen. Deze akkoorden zijn meer gericht op concrete resultaten en uitvoering. In oudere akkoorden waren de ambities torenhoog maar niet realistisch. Daarmee tast je het draagvlak aan binnen de samenleving voor duurzame oplossingen. Het net nieuwe Nationale akkoord en de Green Deal Noord-Nederland is dan ook gericht op een breder draagvlak met uitvoerbare realistische projecten. Het Nationale Energie Akkoord is een kleinere stap naar een duurzame economie, maar wel een meer haalbare stap. De Green Deal Noord-Nederland is een mix van vooral veel pilotprojecten in Groen Gas, elektriciteit en balancering en decentrale energiesystemen en uitbreiding van kennis en internationale samenwerking op het gebied van energie. Het is lastig aan te geven of we hiermee de achterstanden gaan inlopen. In Nederland blijven we afhankelijk van vele verschillende factoren (economie, ETS, Europese samenwerking, schaliegasrevolutie in de VS etc). Wel zijn de eerste stappen gemaakt voor concrete haalbare duurzame doelstellingen. Toch zal de Nederlandse en Europese economie de komende decennia erg afhankelijk blijven van olie en vooral gas.
Hernieuwbare energie versus Gas (LNG)
Groen gas en smart grids.
11 reacties op “Zijn we wel klaar voor een duurzame toekomst?”
Ergens is het een beetje een vreemde vraag. “Zijn we klaar voor …” vraag je over het algemeen over iets dat, of je er nou klaar voor bent of niet, op een bepaald moment gewoon gebeurt. “Zijn we klaar voor de winter?” bijvoorbeeld.
Een duurzame energievoorziening komt er niet vanzelf. Een logischer vraag zou denk ik zijn hoe hard we op weg zijn naar een duurzame toekomst. Nog niet erg hard, proef ik uit je laatste alinea, maar in ieder geval wel met concrete stappen i.p.v. papieren beloften.
Van de 6 alinea’s gaan 5 voornamelijk voor de probleemstelling, maar ik denk dat de meeste lezers hier zich daar al wel van bewust zijn. Toen het echt interessant begon te worden was het artikel al weer bijna afgelopen 😉
Dag Maarten,
Dank voor uw reactie. Of we er klaar voor zijn of niet is een mening en een keuze. Een politieke mening (willen we de keuze voor duurzaamheid maken met het passende beleid daarbij), een economische mening (willen we investeren in relatief nu nog duurdere hernieuwbare bronnen, een psychologische keuze (willen we ons gedrag zo veranderen dat we niet meer denken op de korte termijn, maar op de lange termijn. Zo zijn er nog wel meer keuzes en is de vraag of we deze keuzes wel willen maken en we hier klaar voor zijn wel terecht. Met andere woorden willen mensen wel uit hun comfort zone komen.
In dit artikel geef ik inderdaad een beschouwing hoe we er momenteel voor staan in het Noorden. Ik beschrijf het Noorden omdat ik daar woon, maar ook omdat het Noorden aangewezen is als proeftuin voor duurzame energie. Ik beschrijf op welke wijze we dat nu doen en hoe we dat gedaan hebben. In het verleden zijn er behoorlijk wat dingen mis gegaan.
Je hebt gelijk dat ik veel schrijf over de probleemstelling. In het verleden is er redelijk wat misgegaan. Van torenhoge onrealistische ambities naar nu meer concrete realistische doelstellingen. In die laatste fase zitten we nog maar net. De Green Deal NN is gestart in 2011, er is een net nieuw Nationaal Energieakkoord, the Energy Academy is in 2012 geopend. Na een dik jaar is het dus lastig om te oordelen over de resultaten van deze projecten en programma’s.
Daarom geef ik een beschouwende analyse over wat we hier hebben in het Noorden, waar we naar toe gaan, wat de visie is en welke concrete projecten er o.a. uitgevoerd worden. Dat wil nog niet zeggen dat alle projecten nu succesvol uitgevoerd gaan worden en dat alle resultaten gehaald gaan worden. In het Noorden hebben we ook te maken met een economische crisis, lastige financiering, de schaliegasrevolutie, stroperige wetgeving (zowel landelijk als Europees), weinig belasting op vervuiling. Ik kan alleen aangeven dat deze factoren een rol spelen. Ik kan nog niet concreet aangeven hoeveel we nu duurzamer worden. Dat kan ik pas aan het eind van alle projecten doen rond 2015.
Kortom: ik kan aangeven dat er sprake is van een systeemverandering en de positieve en negatieve randvoorwaarden. Ik kan nog niet aangeven in welke mate deze verandering effect heeft op het eindresultaat. Terwijl ik dat ook erg interessant vind. Want uiteindelijk zal de transitie absoluut nodig zijn.
Natuurlijk ondersteun ik vergroening. Onderzoek is prima, gewenst, nodig. Wel is het zaak om de grenzen van je onderzoek te bezien en aan te geven welke grenzen je wel of niet meeneemt in je onderzoek.
Gelukkig heb je het over het onvermogen van de mens om de toekomst net zo serieus mee te nemen als het heden. De belangrijkste reden waarom wij dit vermogen nogal missen ligt in onze evolutionaire ontwikkeling. De mens heeft het simpel nooit nodig gehad om de toekomst mee te nemen in de beschouwing, er was altijd ruimte, er was altijd ergens een alternatief.
Net zo belangrijk is de bevolkingsaantallen en toename. Wij zijn superverspillers en als je kijkt wat er aan natuurlijke grondstoffen erdoorheen wordt gejaagd, waar nog geen schim ven reductie te zien is, dan kun je op je vingers uittellen dat het spaak gaat lopen.
Ga vooral door met je onderzoek maar bouw vooral ook ruimte in voor discussie op de twee punten die ik hier noem: ons onvermogen de roekomst mee te nemen en de bevolkingsaantallen
Carel van Heugten
Dag Carel,
Dank voor de reactie. Ik volg de malthusiaanse principes ook. Wel hebben we nu de technologie (die in zekere mate nog veel onzekerheden in zich heeft) om modellen te maken en betere voorspellingen te doen, waarbij de marges van onzekerheden kleiner worden. Daar is onderzoek ook absoluut voor nodig. Dat neemt niet weg dat we een toenemende bevolkingsomvang gaan krijgen die nu maar zeker op termijn grote problemen gaan veroorzaken. Een allerminst duurzame ontwikkeling.
Nu al zie je dat er een druk op grondstoffen komt. Dat gaat alleen maar toenemen door de opkomende BRIC-landen. Een reden om veel sneller aan het cradle to cradle principe te werken en producten beter produceren of minder produceren als we ze niet meer kunnen produceren. Voor energie geldt dat niet anders. Ik zou mijn energie dus steken in de clean tech industie. Een industrie die het liefst voor iedereen toegankelijk is.
Cradle to cradle is essentieel, maar dan niet halfslachtig. In de natuur is er sprake van nagenoeg 100% c2c en met minder moeten ook wij geen genoegen nemen.
Problemen komen dan te liggen op de opwarming waar we nu nog maar nauwelijks onderuit kunnen. Co2 maar vooral het omkeren van de co2 absorptie van de oceanen en het vrijkomen van grote hoeveelheden methaan.
Ik maak me het meest bezorgd om een kettingreactie als het systeem aarde in een instabiele fase komt.
Die kettingreactie is er denk ik nu al wel. Venus is misschien een ver-van-ons-bed-show. Maar die planeet heeft precies hetzelfde proces ondergaan en is nu totaal onleefbaar. Als we dichterbij kijken zien we de CO2 niveaus stijgen, oceanen verzuren (kunnen we goed meten), zeespiegel stijgen, verwoesting, gebieden verdrogen en het weer wordt meer onvoorspelbaar en heftiger met meer orkanen, hardere stormen. Dat heeft niet alleen invloed op de samenleving, maar ook op de economie. Kosten katrina worden geschat op 81 miljard. Datzelfde bedrag hadden we dus ook kunnen investeren in goede infrastructuur, clean tech en Co2 vrije energiebronnen, of opvang van Co2 en de beprijzing van CO2.
Het lastige hiervan is dat je het mondiaal moet aanpakken, anders krijg je free riders gedrag. In Europa lukt al een Europees ETS niet. Dus dat wordt een groot probleem.
Met de kop
ealistisch en uitvoerbaar hoopte ik eindelijk iets van de praktijk te zien. Helaas het gaat weer over een plan en wel het Nationale Energie Akkoord wat
ieuwe wordt genoemd. Zeker als je de doelen vertraagd en verlaagd, zoals met zeewind of aandeel duurzame energie kun je
ealistisch noemen. Is dat het handhaven van de omvang voor wind op land ook, terwijl de uitvoering nauwelijks van de grond komt?
Met Maarten ben ik eens dat de kop beter zou zijn: NOG WEINIG ZICHT OP EEN DUURZAME TOEKOMST
Dit artikel kan uberhaupt niet vooraf bepalen of de projecten binnen de Green Deal NN en het Nationale Energie Akkoord volledig uitvoerbaar zijn omdat de projecten nog niet allemaal afgerond zijn en de einddatum van de af te ronden projecten niet nu is maar in 2015 en 2020 en 2023 liggen. Wel geeft dit artikel aan dat de ambities in vorige akkoorden veel te hoog en niet realistisch waren. Daar zit nu een systeemverandering in. Daarnaast geef ik wel aan welke concrete projecten o.a. in uitvoering zijn met de bij behorende concrete doelstellingen. Wel denk ik dat deze concrete doelstellingen lastig haalbaar zijn door de lastige randvoorwaarden. Ik zeg dus niet dat de doelstellingen allemaal gehaald worden, ik geef aan hoe men nu werkt en dat met werkt met concrete doelstellingen.
Goed artikel om te beginnen. Ik run zelf een bouwkundig ontwerpbureau en zit zelf in het ecologisch verantwoorde segment. EVO = ecologisch verantwoord ontwerpen. Ik ben groots voorstanden van milieu ontlastende maatregelen zoals warmtepompen en zonnepanelen. Wel ben ik zelf nog steeds van mening dat moeder natuur een natuurlijke cyclus volgt zoals zij al miljarden jaren doet, en de opwarming van de aarde mijns inziens slechts in kleine mate door de mens wordt veroorzaakt. In die zin kun je je afvragen of Nederland klaar Moét zijn voor een duurzame toekomst. Overigens een geweldige film, waterworld.
Dag Mike,
Het is een beetje hoe je het IPCC rapport bekijkt. Het klopt dat er ook natuurlijke omstandigheden zijn die invloed hebben. Deze natuurlijke omstandigheden zoals radiatie en zonnestormen van de zon worden dan ook meegewogen. Ook vulkaanuitbarstingen hebben invloed op de temperatuur van het klimaat. Zowel op opwarming als verkoeling van het klimaat. Toch heeft de mens een hele grote invloed gehad op het klimaat, met name op de uitstoot van CO2 op grote schaal, maar ook op het gebied van methaan, zwavel, aerosolen, fijnstof etc. Dat zijn grotendeels menselijke oorzaken. De temperatuur van het klimaat schommelt idd, we hebben glacialen gehad, interglacialen, tropische temperatuur. Het verschil is dat die perioden alleen over hele lange perioden gaan, we spreken dan over meer dan 10.000 jaren of wel meer dan 100.000 jaren. Nu warmen we in een net zo snel tempo de aarde op binnen 100 jaren. De effecten zijn ook duidelijk waarneembaar. Verwoestijning, verzuring van de oceanen, drogere gronden, meer uitputting, meer overstromingen, meer tsunami’s, meer orkanen, meer wisselvallig weerbeeld. Mensen en dieren en planten kunnen zich niet binnen een periode van 100 jaar zo snel aanpassen. Daarom wordt het wel een probleem. Zie je nu al bij de mensen die massaal met bootjes oversteken naar Italie.
Desalniettemin wel interessant: een ecologisch bouwkundig ontwerpbureau. Ik denk dat daar ook de toekomst ligt. In een aantal presentaties van Jan Rotmans heb ik ook al zeer interessante ontwerpen gezien.
Dag Niels,
“Wel geeft dit artikel aan dat de ambities in vorige akkoorden veel te hoog en niet realistisch waren”.
Je kunt de inzet aanpassen aan de (te?) hoge ambities of de ambities flink verlagen. Dat laatste lijkt nu te gebeuren met een proefje hier en en project daar, veelal in de marge. Zeker zo’n beperkt doel is veel gemakkelijker haalbaar, maar dan zal ook weinig veranderen.
Kenmerkend is dat forse energiebesparing weinig aandacht krijgt, hoewel vaak goedkoop en effectief. Wel veel nieuwe zaken, waarvan bekend is dat het resultaat nogal eens tegenvalt.
Kortom de dringendheid is verdwenen, we nemen de tijd en zien wel