Het zaaien van cactussen en andere succulenten onder kunstlicht heeft als voordeel dat er meer controle is over de omstandigheden, dan wanneer er van zonlicht gebruik wordt gemaakt. Led verlichting is daarnaast zuinig (en duurzaam) in gebruik. Met name de controle over de hoeveelheid licht en de temperatuur zijn redenen om te zaaien onder kunstlicht.

Bij het gebruik van kunstmatige verlichting is het natuurlijk belangrijk om te weten hoeveel lampen er nodig zijn en welke lampen. Daarvoor is het nodig om een idee te hebben van verlichtingssterkte. Met andere woorden hoeveel licht valt er nu eigenlijk op de zaden. De verlichtingssterkte, anders gezegd, hoeveel licht is het nu eigenlijk op een bepaalde plek, wordt uitgedrukt in de hoeveelheid Lux.

Om een idee te krijgen hoeveel dat is, hierbij een aantal voorbeelden, waarbij gelijk opvalt dat er zulke grote verschillen zijn in verlichtingssterkte:

• Zonlicht: 100 000 en meer Lux
• Daglicht, indirect zonlicht: 10 000 tot 20 000 Lux
• Bewolkte dag: 1000 Lux
• Kantoor: 500 -800 Lux, dat is voldoende voor gewoon werk
• Erg donkere dag: 100 Lux

Hier is meer uitleg over Verlichtingssterkte (Lux)

Voor het zaaien en het gedrongen laten opgroeien van de zaailingen zou beperkt daglicht, dus 10.000 Lux, meer dan voldoende moeten zijn. In de natuur groeien zaailingen echter ook vaak onder de bescherming (tegen te veel licht en uitdroging) van andere planten of rotsen. Dat brengt ons er toe om uit gaan van een verlichtingssterkte van rond de 5.000 Lux. De waarde van 5.000 Lux blijkt in de praktijk goed te voldoen. Bij een lamp staat echter niet het aantal Lux aangegeven maar het aantal Lumen. Als er één Lumen licht wordt gebruikt op één vierkante meter (= m2) is er sprake van een verlichtingssterkte van één Lux. Dus als een lamp wordt gebruikt voor het belichten van een kleiner oppervlakte, wordt de verlichtingssterkte groter. Dat is natuurlijk wel logisch, want als je een lamp ergens dichterbij houdt wordt het een stuk lichter.

De OliNo organisatie verricht lampmetingen. Omdat het Lux getal afhankelijk is van de afstand van de lamp tot de oppervlakte die verlicht moet worden, wordt bij elke lampmeting op OliNo een tabel met de afstanden en bijbehorende Lux waarden vermeld. Zie achtergronden meetgegevens lampmeetrapport voor mee info.

Voor een proefopstelling (2013) zijn de volgende ledlampjes gebruikt: merk Majestic, 3 Watt, 190 Lumen. Verkrijgbaar bij de winkelketen Action voor €4,- (in een aanbieding €3,-). Zie het label, bovenaan het artikel voor een specificatie van het ledlampje. Lichttemperatuur van het lampje is 2700 graden Kelvin, wat staat voor warm wit licht.

Om te komen tot het aantal Lux, moet eerst worden bepaald welk stuk oppervlak verlicht moet worden worden. Stel dat is 0,2 vierkante meter (m2). Dan geeft deze ene ledlamp voor dat stuk oppervlak een verlichtingssterkte van 190 Lumen gedeeld door 0,2 m2 = 950 Lux. Voor een hele vierkante meter zou het 190 Lux zijn, maar geconcentreerd op een stuk van 0,2 vierkante meter is het 950 Lux. Dat geldt natuurlijk alleen als alle licht van de lamp op dat stuk van 0,2 vierkante meter kan worden geconcentreerd. In de praktijk zal er verlies optreden langs de randen.

Om uit te komen rond de 5000 Lux voor een oppervlak van 0, 2 vierkante meter, volstaan 8 led lampjes van 190 Lumen, want met die 8 ledlampen kom je uit op 8 x 950 Lux = 7600 Lux voor dat stuk oppervlak. Dan hebben we nog voldoende speling om het verlies van licht dat niet op het bedoelde oppervlak valt op te vangen. Het verbruik daarbij is 8 x 3 Watt = 24 Watt.

Voor de proefopstelling is gekozen voor armatuur van de Ikea, waarbij per armatuur 4 led lampjes geplaatst kunnen worden (is eigenlijk bestemd voor halogeen, maar de ledlampjes passen er ook in). Twee van deze armaturen dekken mooi de 0,2 vierkante meter als deze er naast elkaar 15 centimeter boven worden geplaatst. De lampjes kunnen verschillende kanten op worden gericht. In combinatie met de ledlampjes is er dan weinig lichtverlies. Zie hieronder de opstelling:

De temperatuurstijging onder de ledlampjes in de bakjes door het licht en is gemiddeld vier graden. Dit betekent dat als er gezaaid wordt bij een kamertemperatuur van 20 graden, de zaaibakjes ongeveer 24 graden warm worden. Temperaturen tussen de 22-25 graden Celsius zijn zeer geschikt voor het zaaien van de meeste cactussen en succulenten. Dus zonder gebruik van extra verwarming hebben we een goede temperatuur.

Metingen met een Lux meter geven aan dat de verlichtingssterkte in de proefopstelling varieert tussen de 3500 en 6500 Lux, afhankelijk van de plek. Op alle plekken groeien de zaailingen overigens goed én door sommige soorten op een wat lichtere of minder lichter plek te zetten kunnen sommige soorten ook nog worden bevoordeeld.

Behalve de verlichtingssterkte is de kleurverdeling van het licht van belang. Kieming wordt voor de meeste soorten zwaar beïnvloed door de verhouding rood en verrood licht. Verrood licht geeft planten en zaden het idee dat ze onder een plantendek staan. Planten gaan strekken om daar boven uit te komen. Zaden wachten liever met kiemen, omdat de kansen voor zaad dat kiemt onder een plantendek minder goed zijn.

In de bovenste helft van onderstaande figuur is de efficiëntie van de lichtkleuren voor de plant aangegeven. In het onderste deel zien we de afhankelijkheid van het kiemen van zaden van de kleurverdeling. Hieruit is af te lezen dat het verschil met name wordt gemaakt in het rode en verrode gedeelte.

kleurverdeling kiembehoefte

De volgende vraag is dan, in welke mate de kleurverdeling van de Led lamp op deze kiembehoefte aansluit. Geeft deze te veel licht in het verrood in verhouding tot het rood, dan wordt de kans op kieming kleiner

Voor de in de proefopstelling gebruikte ledlampjes geldt 2700 Kelvin. Dat komt overeen met de lichttemperatuur van een ouderwetse gloeilamp, zonsopkomst en zonsondergang. Dat zit dus qua kleurverdeling iets meer naar het rood. Als je de kleurverdeling meer precies wilt weten voor een lamp, kun je terecht bij de meer dan 1200 gepubliceerde metingen van (LED) lampen. Alle meetdata (en meetrapporten) van de lampen zijn eenvoudig vinden op de lampenportal

Ledlampen met zogenaamd warm wit licht, meestal aangegeven op de verpakking en/of als kleurtemperatuur in de range 2700-3000 graden Kelvin, hebben vrijwel allemaal dezelfde soort verdeling in de kleuren van het licht. Een piek bij blauw en een piek bij rood. Rood is duidelijk meer aanwezig dan verrood. Dus voor zowel kieming (rood), als een gedrongen groei van de zaailing (blauw) is dit een goed verdeling. In de onderstaande figuur is de kleurverdeling van een gemiddelde warm licht Led lamp (witte lijn) getekend op de kiembehoefte.

ledlamp en kleurverdeling kiembehoefte

Hieronder een foto van twee soorten gezaaid onder de ledlampjes. Links zaailingen van Echinomastus mariposens en rechts van Austrocactus gracilis. Dat zijn dan niet de meest gemakkelijke soorten, maar ze doen het prima.

Zover te beoordelen, zijn vorm, kleur van de zaailingen en de vorming van de doorntjes prima. De ledlampjes lijken dus een energiezuinig alternatief voor belichting. Op een oppervlakte van 0,2 vierkante meter kunnen bijvoorbeeld 80 potjes van 5 cm worden geplaatst. Dus de meeste mensen zullen wel aan 0,1 vierkante meter voldoende hebben, wat dan te belichten is met 4 ledlampjes van 3 Watt. Voor 20 potjes zouden zelfs twee ledlampjes en een totaal van 6 Watt aan energie voldoende moeten zijn. Plaats de zaailingen die uit barre streken komen meer direct onder de lampjes en de meer ‘groene’ cactussen (of vetplanten) aan de rand. Zo kan elke soort meer of minder aan zijn trekken komen.

Video

Aanvullend kan nog gekeken worden naar een video over dit onderwerp op Youtube:

Low energy germination

Voor meer informatie over specifiek cactussen en vetplanten zie:
http://www.cactusinfo.nl/