Het verhaal gaat als volgt. We hebben twee grote problemen. De energievraag neemt sterk toe, zeker nu miljarden mensen in de rest van de wereld dezelfde welvaart die wij in het Westen gewoon vinden binnen handbereik hebben. En we hebben een fors klimaatprobleem. Natuurlijk betekent dit dat we het aandeel duurzame energie moeten op voeren, maar we moeten ook realistisch zijn.

We kunnen dat niet van de een op de andere dag doen, dus zullen we nog heel lang fossiele brandstoffen nodig hebben. En van alle fossiele brandstoffen is aardgas de schoonste, met de minste fijnstof en CO2 uitstoot. Dus laten we proberen steenkool en olie te vervangen voor aardgas, daarmee helpen we het klimaat. Wat we dan nog te veel uitstoten aan CO2 vangen we af en stoppen we onder de grond.
Klinkt op het eerste gezicht heel logisch, toch? Tot je er wat beter naar kijkt. Op de eerste plaats, je kunt niet zo maar alle fossiele energiebronnen op één hoop gooien. Olie, gas en steenkool hebben elk een specifieke gebruik. We rijden geen auto’s op steenkool en we gebruiken aardgas in Nederland vooral voor het verwarmen van gebouwen en tuinbouwkassen. Dus wil je fossiele brandstoffen vervangen door iets anders dan zul je heel gericht moeten kijken naar waar we ze nu gebruiken. Er is dus niet één oplossing, er zijn er duizenden. Olie vervangen door zonnecellen is dus een veel te simpele voorstelling van zaken. We gebruiken olie vooral in het transport, en zonnecellen zijn vooral een erg geschikte vervanging voor elektriciteit gebruik in huishoudens, en drukken daarmee aardgas uit de markt. Het idee dat we steenkool gaan vervangen door aardgas is op de zelfde manier een te simpele voorstelling van zaken. Stopt u nu steenkool in uw centrale verwarming?

En wie er op deze manier in meer detail naar gaat kijken, ziet dat aardgas eerder een rem is voor een duurzame fossiel vrije toekomst, en een onnodige tussenstap die we kunnen overslaan. Waarom zou je een auto op aardgas laten rijden als het ook elektrisch kan? Waarom zou je een hybride CV ketel aanschaffen als je een huis ook met behulp van een warmtepomp en zonnepanelen energieneutraal kan maken?

Schone Aardgas versus vieze steenkool.

Steenkoolcentrales spuwen twee keer zoveel CO2 in de lucht als gascentrales. Elektriciteit uit zonnepanelen of windmolens is nog schoner en is goedkoper aan het worden dan aardgas. Windmolens op land zijn nu al goedkoper dan aardgas, de prijs van zonnepanelen duikt als een baksteen omlaag en zal binnen enkele jaren in noordelijke gebieden ook concurrerend zijn. Wind en zon zullen dus steeds vaker aardgas uit de elektriciteitsmarkt drukken en doen dat in Europa nu al omdat ze voorrang krijgen op het elektriciteitsnet. En aardgas als back-up? Dat zou nodig kunnen zijn, maar het aantal dagen dat en de wind niet waait en de zon niet schijnt is erg klein. Bovendien zijn er meer duurzame energiebronnen dan alleen zon en wind. We hebben ook nog biomassa centrales, biogas, geothermie en wat verder weg in de toekomst zullen er nieuwe technologieën komen als getijdenenergie die onafhankelijk van het weer elektriciteit kunnen leveren. Met andere woorden: we hebben voor die back-up niet zo heel veel aardgas nodig. Het gaat een sterk krimpende markt zijn. Geen groei. Zeker als we de energiebelasting en de wet&regelgeving zo aanpassen dat duurzame energie de kans krijgt flink te groeien. Bijvoorbeeld door de rechtstreekse en indirecte subsidies voor aardgas te verwijderen. Iets waar de lobbyisten van Shell zich met hand en tand tegen verzetten. Ook aan de back-up kant duikt de concurrentie op. Accutechnologie wordt met ongelofelijke stappen steeds beter. Dat zie je nu al terug in de ontwikkelingen rond elektrische auto’s die steeds beter en goedkoper worden, maar dat gaat zich ook vertalen naar huishoudens, of wijken die straks hun overdag opgewekte zonnestroom kunnen opslaan in een eigen accu, tegen een prijs en energierendement dat veel gunstiger is dan dat van gas. Accu’s zijn slechts één voorbeeld van de veelbelovende technologieën. Als we ons innovatiebeleid richten op energieopslag en onze energiebelasting er op aan passen, raakt ontwikkeling van energieopslag in een stroomversnelling. Het gebouw van de toekomst is een kleine energiecentrale die energie uitwisselt met zijn buren. Daar is geen gas meer nodig. Niet voor verwarming en niet voor elektriciteit.

Er is iets anders in het Shell sprookje, waar men weinig over hoort en dat is, “besparing”. Het potentieel om aardgasgebruik te vervangen door besparing is enorm. Besparing is de goedkoopste en meest voorradige energiebron die er is en zal vooral aardgas besparen, want besparing wordt voor een belangrijk deel gerealiseerd door apparaten die minder elektriciteit gebruiken en gebouwen die geen kachel meer nodig hebben.

Shell als ontwikkelingshulp organisatie.

Shell verwijst in haar sprookje ook naar de sterk stijgende energievraag in opkomende economieën en de nu nog schrijnende energiearmoede die daar heerst. In veel van die landen is Shell al vele jaren actief met oliewinning en draagt amper iets bij aan het oplossen van de energiearmoede.
Neem Nigeria, waar Shell veel van haar olie vandaan haalt, maar waar veel gas dat daar bij vrij komt verbrand werd. Veel Nigerianen zien zelf niets terug van deze rijkdom en leven in armoede. Ze koken op houtvuur of kerosine en krijgen hun elektriciteit uit kleine diesel generatoren. Die brandstof komt vaak uit de haven van Amsterdam. Het gas dat enkele jaren terug werd afgefakkeld, wordt na jaren strijd steeds vaker afgevangen en geëxporteerd als LNG en amper in Nigeria gebruikt. Wie in Nigeria de energiearmoede wil oplossen zal al snel tot de conclusie komen dat het aanleggen van een compleet nieuw netwerk voor aardgas en elektriciteit uit gascentrales economisch onzinnig is. Het is veel logischer om in een keer de stap te maken naar decentrale duurzame energie, zeker op het platteland van Nigeria. Ook China lijkt die conclusie getrokken te hebben. China twijfelt op dit moment over investeringen die nodig zijn voor gaspijpleidingen naar buurland Rusland, sluit steeds meer kolencentrales en investeert zwaar in duurzame energie. In de meeste Chinese megasteden worden gebouwen verwarmd met inefficiënte centrale verwarmingssystemen en ook daar zijn de kansen groot om over te schakelen van kolen op duurzaam.

CO2 budget en stranded assets

Ook in het klimaatverhaal van Shell en uiteraard ander grote oliemultinationals zit een gapend gat. De olie-industrie zegt zich te committeren aan de internationaal afgesproken grens van 2 graden opwarming. Wie de 2 graden grens wil respecteren zal ook moeten respecteren dat dit betekent dat we nog maar een klein deel van de reeds bekende olie, gas en kolen voorraden kunnen verbranden. 80% van alle steenkool, 30% van alle olie, maar ook 50% van alle aardgas zal onder de grond moeten blijven. Om gevaarlijke tippingpoints te vermijden, zullen we nu al de CO2 uitstoot moeten beperken. Dat zit niet in de scenario’s van Shell en co. In de energiescenario’s waar Shell haar investeringen op baseert, gebruiken we tot 2100 fossiele brandstoffen en gaan we naar een opwarming van 3 of 4 graden. Shell zegt ook niet te geloven dat een deel van de fossiele voorraden onder de grond moet blijven. Ze willen links- of rechtsom alles kunnen opgraven en verbranden. Alleen… hoe je het ook bekijkt, dat is in volledige tegenspraak met wat de wetenschap nu weet over ons klimaat. Daar draait Shell kunstig omheen, door enerzijds te zeggen dat ze ook onder die 2 graden willen blijven, maar niet uit te leggen hoe je dat doet als je rustig door stookt. Het enige halfslachtige antwoord dat Shell hier op heeft is het ondergronds opslaan van CO2. Wat ze er nooit bijvertellen, is dat ze ook willen dat u als consument of belastingbetaler de enorme kosten hiervoor moet betalen, wat u waarschijnlijk gaat weigeren omdat duurzame energie dan echt veel goedkoper is. Misschien dat CO2 opslag bij een gascentrale kan werken, maar niet bij de CV installaties die miljoenen gebouwen verwarmen. Laat staan bij een aardgas auto. Wat dit verhaal nog lelijker maakt is de herkomst van al dat aardgas dat Shell in dit verhaal hoopt te leveren. Aardgasproductie in de EU is een aflopende zaak en daalt al sinds het jaar 2000. We moeten het dus van buiten de EU halen. Shell investeert daarom zwaar in betere banden met het Russische Gazprom en hoopt mee te kunnen doen met Russische plannen om schaliegas te gaan winnen, of gaswinning uit het Noordpool gebied te ontwikkelen. Daarnaast zet Shell zwaar in op vloeibaar gas. Aardgas dat gekoeld wordt, zodat het vloeibaar wordt en in tankers vervoerd kan worden. Bijvoorbeeld van Iran naar Europa. Al die aardgasbronnen stoten echter vele malen meer CO2 uit dan het gas dat we nu gebruiken en dat kunnen we ons nu niet meer veroorloven. Shell heeft een punt. De overstap naar duurzaam gaat niet vanzelf. Het kost tijd, geld en moeite. Dit is exact de reden dat we ons nu niet moeten laten afleiden door aardgas sprookjes. We moeten realistisch zijn en nu beginnen met het omschakelen naar duurzame energiebronnen en drastische energiebesparing. We hebben nog maar tot 2050. Nog 35 jaren die een wereld van verschil kunnen maken. Volg mij op Twitter.