Drie jaar geleden kocht ik een rijtjeshuis uit 1975 van een woningcorporatie. Het huis met energielabel D is rond 1994 voorzien van aluminium kozijnen met kamerbreed dubbelglas (Thermopane) en mechanische ventilatie met raamroosters en ventielen in keuken, badkamer en wc. Ik had in mijn vorige huis al wat geëxperimenteerd met zonnepanelen en een ventilatiewarmtepomp en had meteen grootse plannen, al wist ik toen nog niet dat ik twee jaar later zou uitkomen op gasloos.

Stap 1, maart 2014.

Een cellenbetonmuurtje waardoor de grote woonkamer plus open keuken met open trap – grenzend aan een ijskoud/bloedheet naar buiten uitstekend halletje – werd gesplitst in een kleinere woonkamer plus halfopen keuken, een gang als overgangszone met trap, een haldeur met stevige deurdranger en een nog altijd ijskoud/bloedheet halletje. (Dit halletje is het enige deel van het huis waar ik niets aan heb gedaan, samen met het ‘klompenhok’ achter de keukendeur dat grenst aan de schuur.)

Stap 2, maart 2014.

Twaalf zonnepanelen op het zuiden, 3300 Wp. Jaaropbrengst ca. 3200 kWh. Aanschaf huishoudapparaten met label A+++ en overal ledverlichting. Geen wasdroger en die komt er ook niet. Wel: twee inductiekookplaten, een grote koel-vriescombi, een kleine koelkast met vriesvak, een hotfillwasmachine en een vaatwasser. Behalve mijn gezin is er ook een kamerhuurder die de zolderverdieping bewoont, vandaar twee koelkasten en twee kookplaten.

Stap 3, maart 2014.

Dakisolatie met Slimfix Deco. Een snel systeem waarbij je in één slag isolatie met een nette zichtzijde plaatst door dikke panelen (11 cm grijze EPS met witte afwerklaag, Rd = 3,0) tussen de balken te klemmen met profielen. De zolder is getransformeerd tot appartement met eigen keuken en badkamer en wordt verhuurd. Dit leidt tot extra energieverbruik waar ik niet veel invloed op heb, behalve door mijn keuze voor de ‘hardware’.

Stap 4, april 2014.

Zo’n oude ventilatie-unit vreet behoorlijk wat stroom. Heb je er een? Meteen vervangen door bijvoorbeeld een Itho Eco Fan op gelijkstroom, je verdient hem snel terug. Op Marktplaats vond ik voor 400 euro een standalone ventilatiewarmtepompboiler, een Nibe Fighter F120 met een vat van 150 liter en op Werkspot een installateur. In de praktijk zitten we met 3 à 4 bewoners – op de ecostand en zonder naverwarming – nooit zonder warm water. Spaardouchekoppen helpen enorm! Mijn tienerdochter heeft een keer opzettelijk gedoucht tot het water koud werd, dat duurde behoorlijk lang. De vwpb doet zijn werk goed, al is het geluidsniveau als ie staat te ‘warmtepompen’ soms irritant hoog. Ventilatie vindt redelijk geluidloos plaats. Het geluidsprobleem is aangepakt met kanaaldempers (dit hielp niet veel) en ontdreuningsplaat tussen de compressor en de behuizing (dit hielp wel, al vraag ik me af of het ook met een paar bierviltjes had gekund). Dit zou bij alle warmtepompinstallaties een veel belangrijker aandachtspunt moeten zijn: trillingsvrij monteren! Geluid neemt soms de vreemdste wegen.
Er is een warmwaterleiding van de vwpb naar de Bosch A+++ hotfillwasmachine aangelegd. Helaas blijkt deze machine tot 40 graden alleen koud water te pakken (dit is niet in de documentatie terug te vinden) en de was wordt tegenwoordig vooral op lage temperaturen gedaan. De hotfill bespaart dus alleen bij wassen op 60 graden. Een gewone machine plus een thermostaatkraan met handbediening was nuttiger geweest.
Helaas heb ik een keer 10 dagen zonder warm water gezeten toen de waterdruk plotseling wegviel terwijl de warmtepomp in bedrijf was en de pomp daardoor droogliep. Vreemd dat hier geen beveiliging op zit. Een hr-ketel is in no time gerepareerd, maar dit was een stuk lastiger! Gelukkig is dit wel vergoed door de opstalverzekering want het was niet goedkoop.
Groot nadeel is het aanzienlijke stilstandsverlies. Later heb ik het vat enigszins ‘nageïsoleerd’ door er laminaatondervloer omheen te wikkelen die ik nog had liggen en de koperen koppelingen in te pakken met overbodig geworden cv-leidingisolatie.

Stap 5, september 2014.

Spouwmuurtjes begane grond – meer spouwmuren zijn er niet – en de ca. 30-40 cm ondiepe kruipruimte geïsoleerd met eps-korrels. Door dit met een stuk of 20 buren tegelijk te doen konden we een flinke korting krijgen. Voor de kruipruimte was geen andere (betere) isolatie mogelijk omdat deze niet toegankelijk is. De korrels zijn via gaten in de fundering naar binnen geblazen.
De betongevels op de 1e en 2e verdieping zijn van binnenuit geïsoleerd met Knauf ecosewol (Rd=2,2) en afgewerkt met Agnesplaten met stuclook. Overal zijn rolluiken geplaatst als zon- en extra koudewering. In de tuin kwam een regenton.

Stap 6, februari 2015.

Het zolderappartement kreeg een lucht-luchtwarmtepomp (Daikin FTXS35/RX35K, SCOP 4,71) om onafhankelijk van mijn woonkamerthermostaat warmte te kunnen bieden én koelte in de zomer. De oude Thermopane (U=2,8) werd overal vervangen door HR+-glas (U=1,3) in de bestaande kozijnen. In de halletjes is het oude dubbelglas blijven zitten.

Stap 7, april 2015.

De slaapkamers en badkamer werden nauwelijks verwarmd, warm water komt van de boiler, dus alleen de woonkamer maakte nog gebruik van de hr-ketel. Ik zag dat de stap naar een gasloze woning vrij klein zou zijn en heb een pelletkachel aangeschaft, een paar infraroodpanelen (2x 400 W) op een slaapkamer waar ook gestudeerd werd en een (zelden gebruikt) straalkacheltje in de badkamer. Gevolgd door een slotje van Endinet op de gasmeter in augustus 2015.

NB Afsluiten van gas hoort kosteloos te gebeuren. Essentieel is dat je niet de netbeheerder vraagt om je af te sluiten, maar alleen je gascontract opzegt bij de energieleverancier (je betaalt dan ook geen vaste kosten meer) en vervolgens het initiatief voor afsluiten aan de netbeheerder laat. Heraansluiten wordt wel in rekening gebracht… maar waarom zou je dat willen?

Stap 8, februari 2016.

Om een aantal redenen bleek de pelletkachel in mijn situatie geen succes. Na een jaar heb ik mijn verlies genomen en de kachel vervangen door een tweede lucht-luchtwarmtepomp, een Daikin Ururu Sarara FTXZ35/RXZ35 met een zeer goede SCOP van 5,73 en de functies luchtreiniging, bevochtigen, ontvochtigen en luchtverversing met warmteterugwinning.
In dezelfde periode is mijn keuken gerenoveerd. Ik heb gekozen voor een recirculatiekap met een groot koolstoffilterblok. Hierdoor wordt er geen (warme) lucht aan het huis onttrokken tijdens het koken.
Als het koud is houd ik de raamroosters gesloten gebruik ik de luchtverversing van de Ururu Sarara, sinds kort gemonitord door een Voltcraft Hygrocube 100 die laat zien wanneer er meer frisse lucht nodig is. Hieruit bleek onder andere dat de recirculatiekap tijdens het koken standaard op de hoogste stand moet staan en dat het jaarlijks vervangen van het koolstofblok van de afzuigkap echt zin heeft. Ook de functie luchtreiniging staat standaard aan. De ventilatiewarmtepomp krijgt zijn lucht wel binnen via de raamroosters op de slaapkamers – en erg kierdicht is het huis ook niet, dus dat komt wel goed.
Het verbruik voor koeling in de zomer is te verwaarlozen; ik gebruik als eerste de rolluiken.

Stap 9, april 2016.

De cv-radiatoren zijn opgehaald door de oudijzerboer, de hr-ketel is weggegeven (kosteloze demontage voor mij). Restanten Slimfix dakisolatieplaten pasten precies onder de vensterbanken van de woonkamer op de plek waar voorheen de radiatoren zaten: extra gevelisolatie. Dit is niet luchtdicht uitgevoerd, de isolatiewaarde zal wat minder zijn maar het schimmelgevaar hopelijk ook.
Bij de renovatie van de badkamer is het laatste stukje niet-nageïsoleerde buitenmuur, het groene gevelpaneel naast het badkamerraam op foto 1, aan de binnenkant geïsoleerd met 6 cm Multipor, isolerende cellenbetonachtige blokken (Rd=1,33). Ik heb douchewarmteterugwinning overwogen maar niet uitgevoerd​: lastig te realiseren, kosten behoorlijk hoog​. M.i. is dit vooral voor gezinnen met opgroeiende kinderen rendabel (intensief gebruik van de douche). Bij weinig douchebeurten is de terugverdientijd veel langer. Om die reden heb ik er ook geen geplaatst in het eenpersoons-huurappartement.

Stap 10, juni 2016.

Een zonnepanelenafdakje van 1020 Wp achter in de tuin op het zuiden geplaatst. In de winter levert het niet veel op, maar ik verwacht toch zeker 800 kWh extra zodat ik op zo’n 4000 kWh zonnestroom per jaar uitkom.

Twee jaar gasloos

Jaarverbruik warmtepomp huiskamer, stookdagen gemiddeld 14-16 uur: 1165 kWh
Jaarverbruik warmtepompboiler: 928 kWh (incl. badkamerverbouwing en 10 dagen uitval)
Jaarverbruik warmtepomp zolder (huurders met werkweek buitenshuis): ca. 300 kWh
Jaaropbrengst zonnestroom set 1: ca. 3200 kWh, set 2: schatting 800 kWh

2014-2015, jaar 1: pv ca. 3062 kWh, netto verbruik 1403 kWh en bijna 900 m3 gas
2015-2016, jaar 2: pv ca. 3268 kWh, netto verbruik 617 kWh, 84 m3 gas en 840 kg pellets
2016-2017, schatting jaar 3: pv ca. 3800 kWh, netto verbruik ca. 1300 kWh, geen gas, geen pellets

Energie kost mij – zolang ik kan salderen – bijna niets meer. De teruggave energiebelasting compenseert al een flink deel van mijn verbruik. Vanaf dit jaar krijg ik aanvullend superschone Dommelstroom van de waterkrachtcentrale in Sint-Michielsgestel en als investeerder krijg ik jaarlijks 500 kWh gratis. Het geld dat ik ‘normaal’ aan vaste kosten voor gas zou betalen komt overeen met ca. 1000 kWh extra stroom.

Investeringen

Wil ik eigenlijk niet weten. Ruwe schatting voor al het bovengenoemde: 25.000,- euro (incl. flinke smak arbeidsloon, ik ben een matige doe-het-zelver en heb geen klussende echtgenoot). Terugverdientijd was niet mijn drijfveer. Uitgaande van een realistische energienota van 150 à 175 euro per maand voor dit type huis naar 10 euro per maand: 12 x 140 à 165 = 1680 tot 1980 euro per jaar besparing. Dan kom je op ongeveer 12,5 tot 15 jaar terugverdientijd zonder bijkomende kosten zoals het onderhoudscontract voor de warmtepompen.

Als ik het over kon doen…

Ik ben over het resultaat in het algemeen wel tevreden. Al zou ik het nu – en met de huidige subsidies –anders hebben aangepakt. Dat is de keerzijde van gewoon beginnen en maar zien waar je uitkomt. Met de kennis van nu zou ik gebalanceerde ventilatie met wtw overwegen, hoewel dit vaak lastig te realiseren is in een bestaande woning, in combinatie met drie elektrische ‘doorstromers’ voor het warm water. Ik zou meer aandacht aan kierdichting hebben besteed ten tijde van stap 1. En ik zou misschien niet alleen nieuw glas maar ook isolerende kozijnen hebben genomen en glas met een lagere U-waarde. Mijn budget liet dat niet toe, zodat ik voor ‘second best’ gekozen heb.

Wat ik vooral erg gemist heb is goed en onafhankelijk advies over de juiste maatregelen, materialen, installateurs en leveranciers. Ik heb alles zelf uitgepuzzeld maar ik ben geen techneut. Het valt niet mee om dan, als vrouw alleen, serieus te worden genomen door heren die alles beter (denken te) weten. Tot nu toe lijkt alles goed uit te pakken, er zijn geen vocht- of schimmelproblemen ontstaan en mijn energiegebruik loopt gestaag terug.

Het energielabel D laat ik zo; ik wil niet het risico lopen dat de WOZ-waarde wordt verhoogd bij een A-label.

Slechts één ding is echt jammer: werkelijk alles is gedaan in die paar jaar tussen pakweg 2012 en 2015 dat er geen enkele subsidieregeling liep. Aan de andere kant: ik heb er geen spijt van dat ik gewoon gedaan heb wat ik belangrijk vond. Ik streef niet naar nul op de meter, maar naar een zo laag mogelijk werkelijk verbruik en dat is best een opgave in een bestaande woning.