hansdijkstra:

DE instantie die die vragen moet beantwoorden is SenterNovem. Daar zijn ze voor in het leven geroepen. Ik ga in ieder geval niet meer op tien fora gratis extreem complexe antwoorden op ogenschijnlijk “simpele” vragen zitten geven.

Maar zelfs SenterNovem zal je soms van verkeerde antwoorden voorzien. Hun site is al een paar keer aangepast…

33 cent is niet vast maar zal per jaar verschillen, grote kans dat ‘ie elk jaar minder wordt en dan moet je maar zien of je zelf naar rato enigzins bijhoudt met je salderingscomponent die afhangt van de situatie. 20 jaar moet zijn 15 jaar. Indexering weten ze vast wel bij ECN: die hebben de basisinfo aangeleverd.

Boodschap: reken jezelf niet rijk. Het kan tegenvallen.

De gemeente Sluis in Zeeuws vlaanderen geeft een lening met een half procent rente, tot 10.000 euro bij installeren van zonnepanelen.
Doen of beter toch maar wachten tot ik spaargeld heb? Ik wil niet meedoen aan de SDE subsidie, ik wil een setje van vier panelen dan is de SDE minder aantrekkelijk.

Hallo allemaal,
Ik zou graag in contact willen komen met mensen die ervaring hebben met het zelf maken van een zonnepaneel.Ik heb reeds 100 cellen in huis. Aanschaf 1,55 Euro per watt…….. Uiteraard komen er nog kosten bij voor het maken van de panelen en dan nog de inverter.Maar al met al moet het toch mogelijk zijn om onder de 3 Euro per watt te blijven.En in dat geval is de terugverdientijd enorm veel korter !

Groet Chris.

Hangt er ook van af hoe handig je bent. Installatie kost ook gauw duizend euro. Plus het aanleggen van een nieuwe metergroep in je stoppenkast en vervanging van omvormers. En als je dan ook geld gaat lenen voor aanschaf… ik kwam voor mezelf uit op 9 euro per wattpiek, voor een installatie van 1000 wp.
Dat is dan all-in. Dat haal je er wel uit als de installatie 35 jaar mee gaat, de elektraprijs blijft gewoon stijgen. Maar veel mensen zullen gewoon blijven wachten tot het goedkoper wordt, dat is een feit.

Ik weet niet goed hoeveel mensen er handig genoeg in zijn om zelf pv-panelen te maken. Maar als je dat kan kan je ze zeker plaatsen. Bovendien hoef je geen extra groep in je stoppenkast te plaatsen zolang je onder de 600 watt blijft, deze 600 watt zijn (voorzover ik weet ) PER Groep. Dus kan je meerdere keren 600 watt aansluiten.Stel dat je op E 2,50 per watt uitkomt.Wat zou dan de terugverdientijd worden…. Heb trouwens net een adresje gevonden waar ik cellen kan kopen voor E 1,00 per watt…..

Hallo Cornelis,
Dat adresje is in de VS ,ik ben er via ebay.com op gekomen. Kijken bij “solar cells” ,op het ogenblik al ver naar achteren op de lijst ;de verkoper heet “lifestylephoto”. Met hem heb ik contact over cellen die op gedeeltelijke strings zitten,(daar zit dus extra werk aan )deze kan ik voor ong. E1,00 per Watt krijgen.Ik zit op foto’s daarvan te wachten. Als je op “new solar cells” zoekt kom je snel bij verkoper “rebeccai0904”, die biedt momenteel evergreen cellen aan voor $295,95 per 100 cellen van 1,75 Watt.
Ik ben overigens aan het proberen in China rechtstreeks van de fabriek cellen te kopen,maar dan moet ik er wel 10000 ineens kopen.Ik weet nog geen prijs,maar ik heb nu wel al een contact waarmee ik bezig ben.Mochten er meer mensen geinteresserd zijn hierin dan kunnen we samen doen en dan durf ik het risico wel aan om er 10000 te kopen……. Volgens mij is het zelf maken echt niet zo moeilijk. Het hoeft ook allemaal niet zo optimaal te zijn. Dat wordt volgens mij ruimschoots gecompenseerd door de lage prijs. Stel nou dat het mogelijk is een paneel te maken voor onder de E 2,00 per watt,dat zou toch heel mooi zijn ! Je hebt verder alleen nog de inverter nodig. Maar ook daarvoor wil ik op zoek gaan in China….. Ik zie je vraag nog staan of je er grote systemen mee kan aanleggen,nou via ebay kan je volgens mij makkelijk voor 2000 Wp kopen, en tja als ik er 10000 kan krijgen,dat is toch een slordige 20kWp…….

Oh ja de website : http://doctersnuggles.come2me.nl/938598/eerste-experiment

Jeroen,

Zelfs met een structurele prijsstijging van 14% kom je pas na 12 jaar in de plus. In het bedrijfsleven zou dit veruit onacceptabel zijn qua investering. Daarbij ben je zelfs nog één belangrijk aspect vergeten: de rente. Als je dezelfde investering op een spaarrekening zou zetten, zou je na vijftien jaar bij 4% rente over 12.500 euro zo’n slordige 10.000 euro verdiend hebben. Deze moet je in je berekening wel meenemen. Wat weer een dramatisch gevolg heeft voor je terug verdientijd heeft. Daarbij komt nog dat in de komende 15 jaar de techniek natuurlijk niet stil staat, waardoor binnen 12 jaar de huidige pv techniek achterhaald is en er veel aantrekkelijker systemen beschikbaar zullen zijn. Ik ben zelf bezig met een terugverdienmodel voor een warmtepomp, helaas, het zelfde verhaal. Naar mijn idee zal de terugverdientijd van welk alternatief dan ook nooit boven de vijf jaar moeten uitkomen, mét inachtneming van rentederving. Ook al gaat een systeem 4x zo lang mee (technische levensduur). Graag hoor ik hoe anderen hier tegenaankijken

Ik heb even jouw spreadsheet gecontroleerd, maar daar gaat toch wel wat mis. Als je 12,500 euro investeerd loop je al gauw 3 a 4% rendement op dat bedrag mis. Bij een realistische ontwikkeling van de energiepijzen van 3% gemiddeld over de komende 20 jaar verdien je helemaal NIETS terug. Er is overigens de komende 10 jaar geen tekort aan olie, gas en kolen. Dus de prijsstijging zal gematigd blijven als dit al niet omslaat in een daling (dat terzijde). En als je ook nog eens de onderhoudskosten meetelt ga je zelfs fors inleveren op deze zonnecellen!!!!
Kortom, alleen als je een directe subsidiekrijgt van 50% of meer op je investering heeft het zin, maar dan betaald dus iemand anders jouw rendement.

Het is een goed intitief om op een objectieve wijze proberen te berekenen wat de terugverdientijd van een PV-systeem is. De berekening die jij echter hebt gemaakt is heel erg basic, waarbij veel en belangrijke factoren ontbreken Ik heb zelf een zeer uitgebreide berekening gemaakt in Excel. De spreadsheet is zo ontwikkeld dat je bij elk scenario de terugverdientijd en de besparing op lange termijn kunt bepalen m.b.v. een invoerblad waar je variabele gegevens als de elektriciteitsprijs stijging, investeringskosten en productie van je PV-systeem kunt invoeren. Je hebt niet alleen te maken met elektriciteitprijs stijging, maar ook met subsidie die je mogelijk kan ontvangen, rendementsverlies van je PV-systeem, onderhoudskosten, rente- en aflossingkosten, terugleververgoeding, kosten voor de elektriciteit die je moet betalen door onderproductie en nachtverbruik, etc. etc. Er zijn dus heel erg veel belangrijke factoren, waarbij je rekening moet houden wil je op een goede manier bepalen wat je terugverdientijd is en je besparing in de loop der jaren.

Randy, jij hebt naar mijn meniong nog het meest zinnige bericht op deze site geplaatst
Zonne-energie doe je niet omdat je er zo rijk van wordt. Maar om de aarde beetje bij beetje te sparen.
Of PV moet heel goedkoop worden, of Denhaag moet zn kop uit zn reet trekken, of de belasting op energie moet stevig (400% ofzo) omhoog.
Als t geld kost dan pas krijgen nederlanders een openbarings moment.

Zonne-energie is leuk! En goed voor t milieu. Dat moeten twee goede redenen zijn.

Een artikel dat ik schreef voor Olino

Een harde noot om te kraken…

U wilt de terugverdientijd weten van zonnepanelen? Mijn eerste reactie: zoek de circusdame met de glazen bol en vraag haar om antwoord.
Dan toch hier maar een poging voor de mensen die aandringen…
Begrijp me goed, ik kan slechts een indicatie geven en enkele scenario’s schetsen met verschillende uitkomsten.

De waarschijnlijke kosten
We gaan uit van een set zonnepanelen van 2000 Wattpiek en een levensduur van 25 jaar.
Aanschaf : 3,5 euro per wattpiek: 7000 euro
Installatiekosten plus aanpassingen meterkast: 1500 euro.
Bruto productiemeter (bij SDE 2010 subsidie): 100 euro.
Meetkosten Br.productiemeter over 15 jaar : 30×15= 450
Vervanging omvormer in de loop van de jaren: 1200 euro. Veel mensen vergeten dat dit een extra kostenpost is die vroeg op laat opduikt.
Totale kosten : 10.250 euro, met SDE subsidie. 9700 euro zonder SDE.

Inkomsten
Subsidie : 24,9 cent per kWh(SDE 2010), over maximaal 850 kWh per kilowattpiek.
In ons geval dus maximaal 1700 kWh per jaar. We rekenen deze conservatieve gemiddelde opbrengst per jaar, aangezien we geen rekening kunnen houden met het wisselvallige weer en zonuren.
Te salderen teruglevering. U mag tot 3000 kWh per jaar salderen, dus dat is geen probleem, tenzij uw elektra verbruik lager is dan wat u opwekt met uw panelen.
We gaan uit van 11 cent per kWh laagtarief voor 2 dagen per week en 22 cent hoogtarief voor 5 dagen. Gemiddelde tarief: 18 cent per kWh.
Elk jaar is het weer koffiedik kijken wat het nieuwe subsidie bedrag wordt. Stijgt de te salderen prijs, dan daalt de subsidie. De verhouding tussen deze twee is zeer lastig te bepalen, afhankelijk van wat de ambtenaren uit hun hoed toveren. We gaan er voor het gemak maar van uit dat de som van subsidie en salderen bedrag= elk jaar 42,9 cent per kWh uur over de eerste 15 jaar. Daarna stopt de SDE.
Uw panelen gaan ietsjes achteruit, het is niet veel maar we rekenen toch maar een verlies van vermogen van 0,60% procent per jaar.

De berekening
Nu de grootste onbekende factor : wat doet de stroomprijs van het komende jaren? Afgelopen jaren was een stijging van 10% per jaar niet ongewoon, maar wordt het meer of minder komende 25 jaar? We rekenen 4 scenario’s na, met en zonder subsidie.

Conservatieve scenario
Uitgaande van gemiddelde stroom prijsstijging van 5% per jaar
Met subsidie, terugverdien tijd van 13 jaar.
Zonder subsidie, terugverdientijd van 21 jaar

Modaal scenario
stroomprijsstijging 8%
Met subsidie, terugverdientijd 12 jaar
Zonder subsidie, terugverdientijd 17 jaar

Optimistisch scenario
stijging van 11%
Met subsidie, terugverdientijd 11 jaar
Zonder subsidie, terugverdientijd 15 jaar

Irreëel scenario
stijging van 14%
Met subsidie, terugverdientijd van 11 jaar (!)
Zonder subsidie, terugverdientijd 14 jaar.

Conclusie
U ziet het, naarmate u de stroomprijsstijging hoger inschat, daalt het verschil tussen de terugverdientijden van de subsidie en zonder subsidie. Dit komt omdat het subsidie bedrag en de prijsstijging de eerste 15 jaar elkaar in evenwicht houden. Hogere prijsstijgingen zijn dus voordelig voor de terugverdientijd zonder subsidie ten opzichte van de SDE, die dan een dempend effect heeft. Aan u de keuze wat te doen met deze informatie.
Er zijn een paar leuke calculators te vinden op internet waar u zelf stoeien met de cijfers, zie de genoemde referenties. Maar de input en uitkomst verschilt per site. Wees gewaarschuwd!

Met zonnepanelen doe je het grootste deel van je investeringen aan het begin en krijg je geld terug in de toekomst. Bij je energieleverancier investeer je nauwelijks aan het begin en doe je je uitgaven in de toekomst. De enige manier om verschillende investeringen met elkaar te vergelijken is de Internal Rate of Return. In spreadsheets hebben ze daar een speciale functie voor, die meestal IRR heet. Maar helaas is die alleen bruikbaar voor regelmatige geldstromen. Een berekening voor PV systemen heeft juist geen regelmatige geldstromen. Bummer. Ik heb een quick en dirty spreadsheet geschreven die al die onregelmatigheden meeneemt. Voorlopig voor een termijn van 30 jaar, maar dat vind ik eigenlijk te optimistisch. Ook de aanschaf van omvormers (bijvoorbeeld om de 10 jaar) en andere incidentele kosten kunnen meegenomen worden. Er wordt rekening gehouden met “vaste” lasten (denk aan verzekering) die jaarlijks met een percentage kunnen veranderen. Ook de afname van effectiviteit van de panelen per jaar kan je opgeven, evenals uiteraard de jaarlijkse verandering van de energieprijs. Het antwoord is het percentage van het jaarlijkse rendement (kan negatief uitvallen!) van de investering. Dat valt dus gemakkelijk te vergelijken met bijvoorbeeld spaarrente of de financieringsrente.
Ondeugende opmerking: deze discussie over het rendement en de verwachte prijzen komen exact overeen met die van speculanten die opties, futures en nog ingewikkelder financiële instrumenten kopen. Alleen zijn opties en futures simpeler. :))

Nou, beste John, dat is wel erg van dik hout zaagt men planken.

Probleempje met je werkgever zijn omzet? Sorry, slip of the tongue…

Het grappige is nu juist dat zodra veel mensen die door jou blijkbaar verafschuwde milieuterreur zaaiende zonnepanelen op hun dak hebben geknald cq. laten knallen, ze binnen no-time met energie metertjes in het huis op zoek gaan naar stroomzuipers. En ook nog eens, ja het is echt waar, die zuipers kalt gaan stellen en ze vervangen door energiezuinige alternatieven. Of, verdomd, ook dat blijkt te gebeuren, zelfs hun gedrag blijken te gaan bijstellen. Zodat er een Win-Win-Win situatie gaat ontstaan: Decentrale duurzame energie productie, verlaging van de stroom nota (variabele deel, vastrechten blijf je natuurlijk in massale hoeveelheden afdragen aan je hebzuchtige netbeheerder). En als zeer prettig en sociaal hoogst wenselijk voordeel van dat alles, ook nog eens extra energiebesparend gedrag op de koop toe. Nou, als Verhagen daar geen natte broek van krijgt weet ik het ook niet meer. Of dat dan van tranen trekkende emotie van zoveel burgerlijke deugdzaamheid zal zijn, of van paarse woede vanwege door de Staat misgelopen inkomsten mag je zelf invullen. Van CDA Regenten kun je immers echt alles verwachten.

Dus het lijkt bij veel mensen precies andersom te gaan dan je denkt. Bij ons is het al helemaal anders gegaan dan je wellicht bevroedt. Wij hebben altijd al een duurzaam en energie zuinig huishouden gehad (goede opvoeding genoten…): Geen eigen huis, geen auto, geen kinderen, al bij Triodos toen Nederland nog diep lag te slapen, vaste afdracht aan NOVIB per jaar, al twee decennia vegetariër en honderd procent biologisch gevoed (inclusief deel van eigen moestuin kweek). En alle reclame weg zappend want daar word je alleen maar ongelukkig van (ja, we hebben uiteraard ook een NEE-NEE sticker, al eeuwen, en we staan ook al sinds mensenheugenis bij DMIN, DMSA, BelMeNeverNooitNiet register etc. in de database.

En toch zijn we “gelukkig” en hebben we weinig nodig. En ja, we hebben nog steeds een ecological footprint die heel wat groter is dan die van “een gemiddelde Afrikaan”. Moeten wij ons daarvoor de kop uit onze romp schamen? Dat zou kunnen, maar me dunkt dat eerst de rest van NEEderland maar eens een inhaalrace moet gaan beginnen. Want die halen ons qua “sociale”, “milieutechnische”, en “CO2 reductie potentieel” impact van ons halve leven niet meer in. Dan kunnen we ons in theorie de rest van ons leven gaan “bezondigen” aan allerlei planeet verwoestende ongein. En nog “winst” overhouden ook t.o.v. van onze er maar op los levende medemens. Gaan we natuurlijk niet doen. We hebben namelijk helemaal geen behoefte aan die onzin. En ook niet aan bakken met geld. Dat leidt alleen maar af van kwaliteit van leven.

Dus gaarne iets genuanceerder leren denken. Voor de goede orde: ja, we hebben 14 antieke zonnepaneeltjes, je weet wel, van die olieboer die wist hoe ze goede panelen moesten maken. Minstens 90% van onze jaarlijkse stroombehoefte dekken we daar mee. NB: op een huurappartementen complex. Grootste deel installatie al tien jaar lang in bedrijf. Wij gaan het door onze “mede”mensen veroorzaakte Armageddon met opgeheven gezicht tegemoet. Aan ons hep het niet geleguh…

Ik heb geen afkeer tegen zonnepanelen. Ik heb een afkeer tegen de manier waarop de consumenten worden voorgelogen.
Doet u vooral mee met de energiebesparing! Dan bent u goed bezig, kan u met een gerust hart gaan slapen!
Spaarlampje erin en je voel je zelf weer helemaal lekker. Waarschijnlijk is die lamp gehaald met de auto bij de doe-het-zelf zaak tijdens 1 van de nutteloze ritjes die we met de auto zo graag doen.
Stel dat heel Nederland 1 miljoen lampen zou vervangen voor spaarlampen. Zijn we dan 1 miljoen kleine beetjes beter bezig. ABSOLUUT NIET! We hebben nu hooguit 1 miljoen kleine beetjes meer geld om 1 miljoen kleine beetjes andere -energieverslindende- ellende/onzin te kopen.
En natuurlijk zit daar een 1,5 veganist bij die een NEE-NEE sticker op de deur heeft. Ja hoor, met die 1,5 man t.o.v. die 5 komma nogwat miljard zullen we het wel gaan redden. Sure!
Onthou nu even iets mensen. Nagenoeg jullie totale inkomen gaat roofbouw plegen op de aarde.
Veel verdienen is veel roofbouw.
En je kan daar heus een paar procent van afhalen door een nee-nee sticker op de deur te doen.
Maar zolang je wij blijven denken dat we goed bezig zijn en niet reeel kijken naar wat de doen zullen we er nooit komen.
Waar ik dan voor ben? Eerlijke informatie! Geen “spaarlamp is goed voor het milieu geneuzel”.

volgende Sire campagne: minder werken = meer tijd voor elkaar = beter voor u en het milieu.
Lekker op de fiets om boodschappen met elkaar ipv gestrest op koopavond na een lange dag werken.

Stop met kinderen op te bergen in kinderdagverblijven omdat pa en ma in een te groot huis moeten wonen en 2 auto’s nodig hebben.

Goed bezig willen zijn voor het milieu? Start met uw boekhouding op orde te brengen! Wat kost die dubbele auto nu echt? Moeten we echt fulltime blijven werken?

@Caratje
Wat ik grappig vind de aanname dat “de panelen voor de helft van het geld kan kopen” Vooralsnog blijft het verbruik van fossiele energie stijgen, zeker zolang de omvang van zonenergie minimaal is.

@John, die informatie is toch bekend zoals op http://www.withouthotair.com waarin ook staat dat alle beetjes samen een beetje maken.
Hoe je je geld besteed maakt zeker uit. Vergelijk een verre vliegvakantie met een wandel-fiets vakantie dichtbij.

@Ruud,
“Als mensen bewust kijken naar minderen en iets met zon / wind doen, kun je zonder fratsen 20 a 40% in energie terug zonder echt inleveren op comfort.” Voor 20-40% vermindering is geen zon-pv nodig. Alleen het sluipverbruik wordt op zo’n 10% geschat. Met zuinige apparatuurkeuze is die 20% snel bereikt. Elders – verwarming – is de winst nog groter.

Waarom zou je besparen als de huidige teruglever-vergoeding zo aantrekkelijk is. Het energiebedrijf – de andere klanten dus – betaalt de opslag en de levering in zon-pv loze tijden.

Ruud,

Ik stel niet dat de prijs van panelen over 5 jaar met 50% gedaald is, maar ik denk wel dat je met significante prijs dalingen van panelen (per Watt) rekening moet houden. Want dat is wel waar de bedrijven die zulke panelen maken aan werken en verder gaande commerciele concurrentie op het gebied van duurzame energie voor zal (moeten) gaan zorgen. Dit effect moet je zeker niet verwaarloze als je de terugverdientijd wel afhankelijk maakt van prijs stijgingen van geleverde energie, terwijl die bedrijven nu aanbieden de tarieven voor tot vijf jaar vast te laten zetten – dat doen ze niet alleen om klanten te winnen, maar ook omdat zij weten voor welke prijs zij dit kunnen gaan produceren / inkopen.

Je andere rekensom kan ik wel onderschrijven (ook de commerciele politiek), maar kloppen die prijzen voor de panelen (excl subsidie)?

Mijn begrip (zonder direct referentie te kunnen geven – maar op basis van technisch inhoudelijk gespreken met mensen uit dit vakgebied – sorry) is dat eigenlijk voornamelijk zonneboilers en wind energie (met grote wieken – dus niet voor in mijn achtertuin) “netto economisch” aantrekkelijk zijn. In andere woorden: zonder subsudie is minder aardgas nodig om een zonne boiler te maken dan wat hij oplevert (en mbt de benodige energie om een PV paneel te maken is dat nog maar de vraag).
– Maar wellicht kunnen jullie mij referenties aanreiken die dit beeld van mij onderuit halen.
– Oh, dit neemt de noodzaak om PV panelen technologie verder te ontwikkelen (met subsudie) en tot een positiever balans te komen natuurlijk niet weg
– Wel vermoed ik dat producenten en installateurs van Zonneboilers de prijs hoog houden (“geen vraag” en gas bedrijven geen initiatieven ondernemen) tot weer subsidie beschikbaar wordt gesteld en ze daarna weer de hoofdprijs kunnen vragen (want de technologie in die panelen is eigenlijk nog veel eenvoudiger dan PV, toch?)…

Besparen (icm investeren) is inderdaad de beste manier om rijk te worden 😉

Het is net een beetje als met aandelen, soms denk je dat je hebt gewonnen, soms denk je dat je hebt verloren. Maar je kunt het eigenlijk alleen pas eerlijk bekijken als je de aandelen allemaal weer hebt verkocht.
Een ding dat wel als een paal boven water staat is dat nagenoeg alle bedrijven er goed op verdiend hebben en dat dit vaak niet zo duidelijk is bij de mensen die wel (of juist geen) zonnepanelen op hun dak hebben laten leggen.
Net als met de loterij en pokeren: Try and only time will tell

Welke bedrijven hebben in deze business forse verliezen geleden?
– Toch niet door te veel vertrouwen in stabiliteit van de overheid…

@Arjan,
Leuk idee, maar de rente die je krijgt word steeds lager. Tenzij je bij een bijna failliete bank spaart zoals Icecave en DSB.
@Roland,
Het blijft inderdaad pokeren. Thats life.
@Caratje,
Mooie samenvatting. Time will tell. Een zekerheid is dat energie niet goedkoper gaat worden. En dat is goed voor de terugverdientijd.

@Caratje
De leen rente word steeds hoger, de spaar rente steeds lager. Empirisch vastgesteld. Dus het is op de lange termijn goedkoper om nu te gaan lenen voor een vast rente percentage. Beter nog om met je spaargeld panelen te gaan kopen. En de besparing terug te storten op je spaarrekening zoals Arjan voorstelt.
Overigens heb ik nog geen zonnepaneel leverancier gevonden die akkoord gaat met een betaling over 10 jaar.

Verse Stroom? 🙂 Met iets minder dan de lichtsnelheid zijn de elektronen aangekomen bij de bestemming. Stroom is altijd vers.

Panelen worden steeds goedkoper. Energie steeds duurder. Daar wacht men op. Want dat heeft grote invloed op de terugverdientijd.

Komt nog een extra risico bij. De marktplaats zonnepanelen. Er ligt iets van €10.000 op je dak en je komt thuis en ze zijn verdwenen! Tikt sneller aan dan wat koper jatten.

@Caratje,
Dat is een leuke vraag.
Dat hangt van het weer en seizoen af. Zomer’s wil je het koel houden en in de winter warm. Regent het? Waait het? Is het bewolkt? etc.
En het hangt van je dakpannen af. Mijn dakpannen zitten al snel op 30° boven de buiten temperatuur bij volle zon. Ook weer afhankelijk van de wind. Dat scheelt in de winter overdag. Maar s’nachts niet.
Als je er panelen op legt word je dak minder verwarmt. Afhankelijk van het zonne paneel. Reflecteert hij infrarood aan de achterkant?
Dan bouw je als het ware een soort thermoskan voor in de winter met de achterkant van je panelen. Maar bij zon is je dak weer kouder, en moet je weer meer stoken.