Misschien een idee om bijvoorbeeld Milieucentraal eens te vragen waar zij hun wijsheid vandaan halen en ze te wijzen op je eigen constateringen?

Verder duidelijk verhaal. Zelf hebben we de klok thermostaat zo ingesteld dat er vanaf een uur of zes ’s avonds een temp van 18,5 in de woonkamer heerst (geen vloerverwarming overigens). Zeker sinds de spouw isolatie en HR++ in hele woning vorig jaar komt de kamertemperatuur, ook met uitgeschakelde cv, zelden beneden de 16 graden ’s ochtends, dus we stoken ook niet voor dat halve uurtje tussen wakker worden en naar het werk gaan. Belangrijkste voor de avond: met fleece deken op de bank, krijgen we het dan nog niet warm genoeg, dan zijn we er duidelijk aan toe om naar bed te gaan :-).

ben ook heel benieuwd. Zou je er ook niet een naar de anderen sturen

Verwarming is de grootste energiepost in huis. Zodoende zijn daar ook de grootste energiebesparingen mogelijk.

Ik herinner me een uitzending op de Duitse televisie van enkele jaren geleden. Ook daar wilde men wel eens klaarheid over de veelgehoorde opvatting dat het ’s nachts verlagen van de thermostaat-temperatuur van centraal verwarmde woningen weinig zin heeft of zelfs negatief zou kunnen uitpakken. Er zijn toen in dat programma metingen gedaan die op ongeveer dezelfde besparingen uitkwamen als in het bovenstaande artikel. Belangrijk element uit het onderzoek was wel dat een verlaging van de nachttemperatuur slechts beperkt kon worden doorgevoerd om een substantiële besparing inderdaad mogelijk te maken. Afhankelijk van de soort verwarmingsinstallatie en de bouwconstructie moest de verlaging van de nachttemperatuur niet te ver doorgevoerd worden omdat bij een bepaalde drempel geen verdere besparing meer gerealiseerd kunnen worden zonder in te leveren op een redelijk wooncomfort.

Helaas is mijn reactie op het bovenstaande prima artikel een beetje een algemeen verhaal, want gegevens en cijfers uit die uitzending met tabellen en grafieken heb ik niet.

Overigens heb ik 23 jaar geleden mijn gasgestookte verwarming vervangen door een tegelkachel. Deze tegelkachel is met afstand onze beste aankoop ooit! Eerst drie stookseizoenen in een goed geïsoleerd nieuwbouwhuis, daarna 19 jaar tot heden in een oorspronkelijk vrijwel niet geïsoleerd ouder huis van twee onder een kap uit 1911. Hoewel ik gaandeweg vrij veel aan isolatie heb gedaan, was het houtverbruik van de kachel al die jaren, en in beide huizen, ongeveer gelijk, namelijk gemiddeld 3,5 kuub hout per jaar. Al die jaren was dit onze enige verwarmingsbron en dat zal ook altijd zo blijven. Want deze vorm van verwarmen is naar mijn mening superieur aan de huidige gebruikelijke.

Wie substantieel wil besparen, bezuinigen, meer onafhankelijk wil zijn, geen fossiele grondstoffen wil verbranden of geen CO2-schuld wil opbouwen, die gooie zijn gasgestookte CV en zijn diverse varianten, het best het raam uit. Ons huidige gasverbruik is nu en dus 100 procent CO2-neutraal, zonder gegoochel met vormen van ‘CO2 compensatie’, enzovoort. Hij krijgt er de meest weldadige huisverwarming voor terug en houdt er in figuurlijke zin ook een warm gevoel aan over.

@Arie G. Bedankt voor je reactie!

Op een cv-systeem aangesloten is mijn houtkachel niet. Dat is ook niet nodig en in mijn geval ook niet wenselijk. Immers een tegelkachel is een houtkachel die gemaakt is van steen, beton of leem, die vooral stralingswarmte afgeeft en slechts weinig het veel minder comfortabele convectiewarmte, zoals de radiatoren van een CV. Stralingswarmte verwarmt niet direct de lucht maar objecten zoals meubels en mensen.

In de tegelkachel wordt het hout onder zeer hoge temperaturen – in de verbrandingskamer lopen de verbrandingstemperaturen op tot 1200 graden Celsius, waardoor voor een deel het zeer hoge rendement wordt verklaard – en gedurende een zeer beperkte periode van in ons geval maximaal 1 uur, het hout verbrand of natuurkundig beter geformuleerd vergast. Bij de huidige buitentemperaturen van op dit moment tien graden overdag, is dat ene uur voldoende voor 24 uur warmte. Tijdens dat ene uur dat de kachel brand stromen de aanvankelijk zeer hete verbrandingsgassen in de kachel omhoog om vervolgens door inwendige kanalen naar beneden te worden geleidt. Daarna gaan de gassen, die inmiddels al flink zijn afgekoeld, in de kachel langs andere kanalen (zogeheten ‘tegenstroomkanalen’) weer helemaal naar boven om dan pas in de uitlaat (schoorsteen) te verdwijnen. Op dat moment zijn de rookgassen afgekoeld tot rond maximaal 80 graden Celsius. Alle overige warmte is tijdens dit stromingstraject in de steenmassa van de kachel opgeslagen, waarna het tot de volgende stookbeurt geleidelijk aan, door middel van overwegend stralingswarmte, aan de omgeving wordt afgegeven. Op je huid voelt stralingswarmte aan alsof je door warme zonnestralen opgewarmd wordt. Zo’n tegelkachel bereikt door de zeer hoge verbrandingstemperaturen en de tegenstroomkanalen het technisch gezien vrijwel maximaal haalbare rendement. Zodoende is het mogelijk om met 3,5 kuub zachthout gemiddeld per seizoen ons huis te verwarmen. Ik geef toe dat de huiskamer waarin de kachel staat het meest is verwarmd, want daar staat immers de bijna 1500 kilo zware kachel. De keuken is daardoor koeler en de slaapkamers boven zijn weer iets koeler, zij het relatief weinig sinds we het dak vier jaar geleden optimaal geïsoleerd hebben. Die verschillende temperaturen in huis vinden wij aangenaam.

Kortom, een tegelkachel is op z’n best door het afgeven van stralingswarmte. Dat principe zou verloren gaan door daarin water op te warmen en dat via radiatoren elders weer te laten afgeven. Je hebt dan weer gewoon een CV en je geeft daarmee juist een van de kenmerkende voordelen, de stralingswarmte, weer weg. Indien nodig zou ik dan liever kiezen voor een extra tegelkachel.

Overigens, het doseren van de benodigde warmte doe je eenvoudig door per stookbeurt ook de hoeveelheid hout te variëren. Simpel en doeltreffend. Geen thermostaat nodig, geen pomp en geen elektra. En oh ja, de kachel brand altijd op één vulling hout, meestal een flinke handvol. Die steek je aan en laat je opbranden. Nooit bijvullen, nooit in het vuur rommelen, niets. Wachten tot de vlammen uit zijn om dan pas de luchttoevoer en het klepje in de uitlaat te sluiten om maximaal de warmte in de kachel te houden is alles.

Bij de huidige buitentemperaturen stook ik de kachel eenmaal per dag ergens tussen 14:00 en 17:00 uur. Zo precies komt dat niet. De warmte is dan s’ avonds maximaal terwijl het in de ochtend nog heerlijk warm is, zij het iets koeler, wat normaal plezierig is omdat je ’s ochtends ook actiever bent. Pas bij lagere buitentemperaturen ga ik over tot tweemaal stoken. Dat is dan beter omdat je anders een grotere golfbeweging in verwarmen krijgt. Bij zeer strenge koude stook ik wel eens driemaal per dag. Maar dan praat je over vorst van meer dan 20 graden onder nul. Dat komt uiterst zelden voor. Misschien dat ik in al die jaren de kachel dat ooit drie- of viermaal heb gedaan.

CO2
Bij de stofwisseling van bomen en struiken wordt tijdens de groei CO2 omgezet in organische stof, in dit geval hout. Bij verbranding komt dezelfde hoeveelheid CO2 weer vrij. Een kringloop dus, die oneindig herhaald kan worden. Daarmee is dit proces duurzaam en CO2 neutraal.

Een tegelkachel is een zeer efficiente kachel. De nieuwste generatie kan zelfs aangesloten worden op een vloerverwarming waardoor je nog een veel groter gedeelte van het huis kunt opwarmen met behulp van stralingswarmte.

Meer informatie over kachels en openhaarden kun je vinden in het artikel Openhaard: een zeer efficiënte manier om je huis af te koelen

Advies van MilieuCentraal:
“Dank u voor het onder de aandacht brengen van uw metingen. De uitkomst is niet in strijd met het Milieu Centraal advies voor nachtverlaging, omdat we voor een woning met bouwjaar 1974 gewoon nachtverlaging blijven adviseren, ook als deze woning is nageïsoleerd. Qua kierdichtheid, ventilatiesysteem en afwezigheid van koudebruggen zijn nieuwere woningen meestal op een hoger niveau dan nageïsoleerde woningen. Verder is het op basis van een meting aan een bepaald huis moeilijk om algemeen geldende uitspraken te doen. Er zijn een groot aantal factoren die bij zo’n meting een vertekend beeld kunnen opleveren. Het is beter om een groter aantal huizen te meten. Daar moet ook een statistische analyse van de meetgegevens aan te pas komen om na te gaan of de gevonden verschillen significant zijn. Wat niet wegneemt dat voor uw huis met z’n specifieke (installatie)kenmerken nachtverlaging waarschijnlijk besparing oplevert. Bij mijn weten zijn er geen onderzoeken gedaan aan grotere groepen woningen. Wij baseren de uitzondering op het algemene nachtverlagingsadvies op het advies van een bouw- en energiedeskundige van het adviesbureau CE in Delft. CE hebben we om hun advies gevraagd naar aanleiding van reacties van installateurs die voor HR-ketels en vloerverwarming een uitzondering wilden maken. Wij hebben die algemene uitzondering niet gemaakt, maar op advies van CE beperkt tot woningen die gebouwd zijn na 1994. Overigens pas ik in mijn eigen woning met deels vloerverwarming ook nachtverlaging toe.”

Dit advies strookt niet met dat van Energyconsulting:
http://www.energyconsulting.nl/Energietip/003%20nachtverlaging%20zinvol.htm
dat zegt:
“Nachtverlaging is altijd zinvol
Een veel gehoord misverstand is, dat nachtverlaging voor verwarming niet zinvol is, omdat de bereikte energiebesparing teniet zou worden gedaan door de opwarming van het gebouw de volgende dag. Nachtverlaging is echter altijd zinvol. Als een gebouw afkoelt neemt het warmteverlies naar de omgeving ook af. Hoe lager de temperatuur in het gebouw hoe minder energie er nodig om deze temperatuur te handhaven. Na het ingaan van de nachtverlaging koelt eerst het gebouw af en is geen verwarming nodig. Als de ingestelde nachttemperatuur bereikt is, is een beperkte hoeveelheid energie nodig om deze temperatuur te handhaven. Bij teruggang naar de normale dagtemperatuur is weliswaar extra energie nodig om het gebouw op te warmen, maar die is in principe gelijk aan de hoeveelheid warmte die vrij is gekomen tijdens het afkoelen bij ingang van de nachtverlaging.”
Van Nuon heb ik nog geen reactie gehad.

HR ketels presteren optimaal wanneer het retour komende cv water een lage temperatuur heeft en dan wel onder de condensatie temperatuur van de rookgassen van de ketel zijnde ca. 55ºC.
Dan krijgen de rookgassen de kans om te condenseren en wordt de condensatiewarmte (latente warmte) benut voor de verwarming van het cv water. Deze condensatie warmte bedraagt 9.5% van de energie inhoud van 1 m3 gas (Hs).
Tot zover de relatie van ketel rendement tot de watertemperatuur.

Het klopt niet dat een HR ketel niet optimaal werkt bij het opwarmen van een woning met vloerverwarming als hoofdverwarming.
Immers de vloerverwarmingsunit is voorzien van een thermostaatkraan die water van maximaal 40ºC doorlaat.
De retourtemperatuur van een vloerverwarming systeem ligt dan 5 tot 7ºC lager. Dit is nog steeds lager als de condensatie temperatuur van rookgassen. Wanneer een laag temperatuur verwarming systeem LTV goed is afgesteld mag een verwarmingsysteem ook niet boven de 55ºC uitkomen anders mag het geen LTV heten.

Bekijk de energiebalans van een kamer. De constructie heeft een bepaalde energieinhoud. Deze energie begint te stromen wanneer de verwarming uitgaat (condensator). De kamer gaat dan afkoelen tot de ingestelde nachtverlaging temperatuur.
We kunnen zeggen dat de energieverliezen met 20% afnemen wanneer de binnentemperatuur niet 20ºC maar 16ºC is. De verwarming zal gedurende de afkoeling niet inkomen en zal het energieverbruik gedurende de nacht zeker bij vloerverwarming 0 zijn (als je de afkoeling al haalt).
De energie die opgeslagen is in de constructie wordt nu minder, omdat de temperatuur van de constructie afneemt.
Wanneer de nachtverlaging voorbij is zal deze energie in de constructie weer moeten worden aangevuld.
We kunnen veronderstellen dat de tijd die het inbeslag neemt om af te koelen ook nodig is om de constructie weer op temperatuur te brengen (bij statische toestand).
De energie die er dan bij start van het dagbedrijf moet worden geleverd door de vloerverwarming is dan groter. De ketel zal dan langer in bedrijf moeten zijn.
(Bij dimensioneren van een verwarmingsysteem wordt hiervoor een opwarmtoeslag toegekend varieerend van 2,5 tot 10 W/m2vloer)
Dus de energie die je ’s nachts bespaart moet overdag weer worden gesuppleerd en heb je geen energie bespaart.
MAAR!!!
Doordat overdag de zon schijnt en de dag temperatuur vaak hoger is als de nacht temperatuur, zal je energie besparen.
De tijd die het duurt om de constructie weer op temperatuur te brengen zal korter zijn omdat de buitentemperatuur hoger ligt. Ook wordt zonne-energie opgeslagen in de constructie.

Wel is het sterk afhankelijk van ligging van een woning, mate van ventilatie, glas oppervlak en massa van de constructie en nog belangrijker de wijze van regelen van de installatie.
Het is dus heel moeilijk om te zeggen of zo’n besparing in iedere situatie kan worden gehaald.

Vraag 10 installateurs hun mening en veelal krijg je een verschillend antwoord.

@josdegroot
Mooi verhaal. Alleen ik heb nog wat problemen met de energiebalans van de kamer.
Stel je beschouwt alleen de hoeveelheid verlies naar de omgeving als de hoeveelheid energie die de verwarming moet compenseren.
Stel dat je de gehele dag de kamerTemp op 20 graden hebt staan. En het is die gehele dag 5 graden buiten. Dan is je verlies in energie: 20-5 = 15 graden Temp verschil maal een bepaalde constante die het verlies per graad verschil aangeeft (stel A), maal de tijd van 24 uur, dus 15 x A x 24 = 360 x A [J].
Nu zet je de nachttemperatuur lager, en wel op 16 graden. En als gevolg daarvan komt de temperatuur op gemiddeld 18 graden komt, gedurende de nacht voor een een periode van 6 uur. Dan hen ik die dag voor verlies 18 uur een Tempverschil van 15 graden en 6 uur een Tempverschil van 13 graden. Dus is het totale verlies: 15 x A x 18 + 13 x A x 6 = 348 x A [J]. Dit is minder verlies naar de buitenomgeving toe en dus hoeft de verwarming minder te compenseren en dus besparing.

Sorry, ik veronderstel dat de energie die is opgeslagen in de constuctie begint te stromen. Doordat tijdens dagbedrijf de energie wordt aangevuld door de cv installatie fungeert de constructie overdag puur als zegmaar doorgeef luik van energie.
En verder herhalen we vooral continu hetzelfde maar met andere woorden.

Als het inderdaad om stadsverwarming gaat, dan gaat het om naders onbenutte warmte van een installatie (bijvoorbeeld een electriciteitscentrale of een afvalverbrandingsinstallatie) waarvan de bedrijfsvoering of het rendement nadeel ondervindt van het ’s nachts niet kwijt kunnen van de afvalwarmte.

Is dit het?

@Olga:
Het antwoord van Milieucentraal was een bevestiging van het artikel met uitzondering van de huizen gebouwd na 1994.
De adviseur paste zelf ook nachtverlaging toe. Huizen gebouwd na 1994 zijn m.i. energiezuinig gebouwd en voor een groot deel voorzien van vloer- of wandverwarming.
Het zou kunnen zijn dat de HR-ketel of andere warmtebron daardoor een lage capaciteit heeft en het daarom wat langer duurt om een woning op temperatuur te brengen. Het is wel zo dat een HR-ketel minder rendement heeft bij een hogere watertemperatuur, daar er dan minder condensatie optreedt. Maar je kunt de max.watertemp. zelf instellen.
Adviezen van energiebedrijven moet je met een korreltje zout nemen. Die zijn niet altijd even objectief. Ik heb een sterk vermoeden dat er nooit onderzoek naar is gedaan, zeker niet op de manier waarop ik metingen heb verricht.
CE heeft op niet gereageerd op een e-mail over dat onderwerp.
Een lokale installateur raadt nachtverlaging ook af (wellicht van horen zeggen). Ik propageer overigens ook pompschakelaars voor vloerverwarming, die per jaar 300 kWh elektriciteit besparen. Zie het artikel:
http://www.olino.org/articles/2006/07/12/besparen-met-vloerverwarming
Je ontmoet dan ook veel weerstand van installateurs, die daarvoor huiverig zijn, omdat ze bang zijn dat die pompen vastlopen bij niet gebruik, terwijl zo’n schakelaar minstens eens per dag de pomp even laat lopen.

Of nachtverlaging tot energiebesparing leidt of niet hangt af van
(1) de tijdsduur van de nachtverlaging en
(2) het warmteverlies van de woning.

Hoe korter de tijdsduur, hoe minder zinvol nachtverlaging is. En hoe kleiner het warmteverlies (betere isolatie en kierdichting)hoe minder zinvol nachtverlaging. Er is een reden om geen nachtverlaging toe te passen die hierboven nog niet genoemd is: Tijds de verlaging daalt niet alleen de luchttemperatuur, maar ook de temperatuur van materialen (de vloer, plafond, wanden en meubels enz). Als je de kamer weer op temperatuur gaat brengen is de luchttemperatuur snel terug op ca 20°, maar voro de materialen duurt dat veel langer. En daardoor voelt het minder warm in de kamer en wil je de luchttemperatuur hoger hebben en is er dus meer warmteverlies. Sinds wij geen nachteverlaging meer toepassen kunnen we de kamerthermostaat ongeveer 1 graad lager zetten! En vooral in de ochtend was het vroeger mét nachtverlaging minder comfortabel dan nu.

In het onderzoek van Arie G wordt een vrij lange periode van nachtverlaging toegepast en tevens wordt dezelfde temperatuur op de thermostaat ingesteld. Ik ben benieuwd of je kunt merken dat je zonder nachtverlaging ook de temperatuur lager kunt instellen.

Mooi verhaal was ik lang naar op zoek
maar er staat geschreven:
“De gemiddelde etmaaltemperatuur is gehaald van http://www.knmi.nl evenals de gemiddelde windsnelheid en het aantal uren zon.”

Zou het niet beter zijn geweest als er werd uitgegaan van “eigen lokale metingen” voor deze grootheden ipv
de gemiddelden in de Bilt?

Er zullen vast wel veel verschillen zijn tussen de Bilt en de woon/testplaats van de schrijver van dit artikel.

Wellicht heb ik na nieuw verkregen informatie een verklaring voor de gebezigde fabel van geen-nachtverlaging.

Deze zou kunnen komen uit de hoek van warmtepompverwarming die meestal in combinatie met vloerverwarming wordt toegepast.
Investeringen in warmtepompsystemen voor woningverwarming zijn hoog. De kosten o.a. van de compressor nemen aanzienlijk toe met de capaciteit, waardoor deze uiterst krap worden gedimensioneerd en het dus heel lang duurt om een woning op temperatuur te brengen. In dat geval is het zinvol om ook ’s nachts (onder nachttarief) de vloer warm te houden.
Bovendien bestaat het gevaar dat bij krap gedimensioneerde systemen bij langdurige belasting de temperatuur van het opgepompte water afneemt, waardoor de COP en dus het rendement van het systeem dalen. Het water zou bij extreme afkoeling zelfs kunnen bevriezen.

Bij combiketels wordt de capaciteit voornamelijk bepaald door de levering van het tapwater en is de ketelcapaciteit geen bottleneck om aan de warmtevraag te voldoen.

@ Pat v: Als je bedenkt, dat ik na de koop van mijn hoekhuis in 1978 ruim 4000 kuub per jaar gebruikte, ben ik met 1200 kuub niet ontevreden. Spouwmuurisolatie achteraf kan niet dikker dan de spouw toelaat. Hierop is de grootste winst te behalen, zeker bij een hoekhuis met blinde zijmuur.
In 1974 golden helemaal geen isolatievoorschriften. In dat opzicht is er momenteel veel verbeterd, maar met oude bouw krijg je nooit dezelfde isolatiegraad als nieuwbouw.

Wat betreft nachtverlaging: De wetten van de natuur gelden zowel voor zowel goed als slecht geisoleerde huizen, dus in beide gevallen is nachtverlaging zinvol. Omdat je in een goed geisoleerd huis minder gas verbruikt, zal de besparing m.i. evenredig minder zijn dan bij slecht geisoleerde huizen.
Dat ligt in feite zo’n beetje in het verlengde van je stelling.

De enige factor die bij HR-ketels van toepassing zou zijn is een verminderd rendement bij een versnelde opwarming van je huis, maar als je de maximum watertemperatuur laag zet, is er in feite nauwelijks rendementsverlies.

De metingen die ik heb verricht kunnen natuurlijk in elk huis worden gedaan, ook bij goed geisoleerde huizen. De grafieken liegen er niet om. Bij metingen over een langere periode zal de nauwkeurigheid iets toenemen, maar gezien de theoretische onderbouwing van het gemetene, durf ik met 100% zekerheid te garanderen dat nachtverlaging altijd rendeert.

Beste Pat,

De warmtestroom (energie) naar buiten wordt bepaald door: E = ΔT / R.
R is hierin de totale warmteweerstand van het huis, bepaald door de isolatie, en ΔT het verschil tussen binnen- en buitentemperatuur.
Indien je huis een tweemaal zo hoge R-waarde heeft, is het warmteverlies dus tweemaal zo laag. De temperatuur in je huis zal dan ’s nachts bij nachtverlaging minder snel zakken en het effect van de verlaging zal minder zijn.
Je hoeft dan ook ’s morgens minder energie aan het huis toe te voegen, maar bovengenoemde formule blijft gelden.
De besparing op nachtverlaging zal dus in absolute zin minder zijn, maar in relatieve zin zal dat ook rond de 14% zijn van het gebruik zonder nachtverlaging. Die 14% is gezien het aantal meetpunten geen keihard getal. Dat zouden er ook 12 kunnen zijn.
Het feit blijft dat, als je ’s nachts niet stookt, het warmteverlies afneemt. Oftewel nachtverlaging rendeert altijd.

Beste Pat,

Jouw antwoord is niet strijdig met mijn stelling en gemeten resultaat. In mijn huis daalt de temperatuur ’s nachts ook mondjesmaat, met het huidige weertype ongeveer 1,5 graad.

Omdat je minder gas gebruikt is jouw winst bij nachtverlaging dan ook geringer.

Vanuit een andere invalshoek bekeken betekent nachtverlaging een verlaging van de gemiddelde etmaaltemperatuur.
Deze verlaging zal in mijn geval door iets sterkere afkoeling iets groter zijn en is er in mijn geval wellicht iets meer winst te behalen.
Dat neemt niet weg dat je naast de besparing op pompenergie toch ook wat energie bespaart door de verlaging.

Mijn artikel was bedoeld om bepaalde vastgeroeste vooroordelen binnen de installatiebranche via metingen te weerleggen. Dat deze methode betrouwbaar is blijkt ook uit mijn artikel op deze website over energiebesparing met een HR-ketel.

Meet in mijn huis resultaat zal 3% winst zijn. Iets heel anders dan 14%.

Je beweert dat milieucentraal het aan het verkeerde eind heeft.
Volgens milieucentraal heeft een gemiddeld huis een verbruik van 1200 kuub waarbij zij melden dan nachtverlaging zinvol is.
Voor een goed geisoleerd huis is het verbruik 700 en nachtverlaging niet interessant.

Dus de meting die je uitvoert bevestigd het verhaal van milieucentraal.

Een passiefhuis zonder verwarming wordt goed geisoleerd. Nachtverlaging resulteert dan ook niet in een verlaging van de kamertemperatuur. Dit is een uiterste. Op die weg naar het uiterste staat een redelijk NL huis ad 2005. Het grensvoordeel van de nachtverlaging is te verwaarlozen geworden.
Zeker vanuit het perpectief van de normale gebruiker die niet perfect ecologisch zijn thermostaat bediend.
Dat laatste effect speelt bij mij niet en bij jou niet, maar wel bij de normale burger die energie wil besparen.
Die wil geen comfortverlies in de ochtend. Gevolg hiervan is dat (relatief) heftige verwarming noodzakelijk is met overshoot effecten e.d.

Je hebt gelijk als je zegt dat jij en ik besparen door nachtverlaging, maar dat maakt de algemene opmerking van Milieucentraal niet onjuist. Dat is iets anders.

“Energyconsulting geeft een ander advies, dat strookt met mijn bevindingen.”

Dat is pas echt een goed argument!!

Als je je bevindingen nou eens verzameld over een huis waarover de stelling van milieucentraal gaat…

Ideeen om dit of dat aan te tonen heb ik niet. Alleen theorie.

Helaas zijn er teveel specifieke eigenschappen zelf aan mijn huis om een dergelijke meting uit te voeren. In ieder geval om algemene conclusies aan te verbinden.

Wel nog een theoretische stelling. Milieucentraal stelt: “extra energie zou kosten om de vloer na afkoeling weer versneld op temperatuur te brengen, hetgeen door de dan inefficiëntere werking van een HR-ketel relatief meer energie zou kosten.”

Volgens mij gaan ze uit van een ochtend situatie waarin men binnen een redelijke tijd de gewenste temperatuur bereikt dient te worden. Zeg 30 minuten.
Bij constant stoken vereist dit geen extra vermogen.
Bij nachtverlaging dient in die 30 minuten een inhaalslag te worden gedaan.
Wil men dit bereiken in dezelfde tijdspanne (comfort) dan zal men een hogere VV-temperatuur nodig hebben.
Een hogere CV temperatuur resulteert in een verlaagd systeemrendement (cv + afgifte, het idee van LTV).
Hierbij kan ook in de praktijk ook overshoot optreden, wat wederom extra vermogen heeft gekost.

Het extra vermogen voor het inhalen ten opzichte van de nachtverwarming treedt als verschijnsel overigens maar beperkt op een goed geisoleerde woning.

Beste Arie G,
In mijn woning staan 2 HR ketels, 3 vloerverwarmingsunits opgesteld, met meer dan 1000 meter vloerverwarmingsslangen gekoppeld, daarnaast nog een paar radiatoren. Overdag zijn er meestal mensen aanwezig.
Ik heb nachtstroom van 21.00 tot 07.00 uur in de morgen. De twee ketels hebben ieder een interne pomp van 90 watt. Iedere vloerverwarmingsunit heeft een pomp op stand 1 ingesteld, met temperatuur geschakelde pompschakelaar. Iedere ketel heeft een thermostaat of meerdere thermostaten, die de ketel aansturen. In het stookseizoen oktober-mei maak ik geen gebruik van de nachtverlaging, maar juist van de tijd dat ik goedkoper stroom kan kopen. De thermostaten vragen vanaf 21.00 t/m 07.00 uur warmte, die ik dan in de bodem stop van het vloerverwarmings systeem. vanaf vrijdagavond 21.00 uur t/m maandagochtend 07.00 uur stook ik op een gewijzigd schema, meestal overdag, waarbij ik ook van een lager weekend electra tarief gebruik kan maken. Hierdoor is mijn electra verbruik voor meer dan 50% opgebouwd uit een laag tarief. Ook heb ik 2 houtkachels, die we overdag aanmaken, als de vloer onder de 19 graden mocht komen.

Afkoeling en wel of geen besparing bij verlaging ligt voor een groot deel aan de situatie. Goed geisoleerde dikke vloer (vloerverwarming die diep ligt) met verder ook goede isolatie op glas etc. zou ik niet teveel terug zetten s nachts. Egaline vloertje met dunne tegels en slechte isolatie op glas etc is weer een ander verhaal.

Gezien een recente reactie van Jeroen van Agt op het artikel over elektrische vloerverwarming moet ik de conclusie van dit artikel wat nader nuanceren.
Als je kijkt naar de warmte die in een woning naar buiten lekt, kun je in zijn algemeenheid stellen:
W = O x (Tbi – Tbu)/R, waarin:
W is de warmtestroom naar buiten (in kW)
O is het totale buitenoppervlak van een woning
R is de gemiddelde warmteweerstand van de buitenmuren
Tbi is de gemiddelde binnentemperatuur
en Tbu de buitentemperatuur.
Uit de formule blijkt dat verlaging van de gemiddelde binnentemperatuur het warmteverlies naar buiten beperkt.
Als je overdag streeft naar een vaste temperatuur (b.v. 20 graden) in de woonkamer, dan zijn er de volgende mogelijkheden om de gemiddelde binnentemperatuur te verlagen:
– geen verwarming aan in weinig gebruikte vertrekken;
– de nachttemperatuur zo laag mogelijk houden.

Bij vloerverwarming heeft de vloer een bepaalde warmtecapaciteit, die afhankelijk is van de dikte van de vloer. Dat zorgt voor een bepaalde bufferwerking, waardoor de vloer bij het ingaan van de nachtverlaging nog warmte blijft afgeven en de kamertemperatuur maar langzaam daalt. Naarmate de (beton)vloer dikker is zal dit effect groter zijn en heeft de verlaging nog nauwelijks enig effect. Bovendien zal het op temperatuur brengen van de vloer ’s morgens langer duren.
Conclusie: nachtverlaging bij vloerverwarming is zinvoller naarmate de dikte van de te verwarmen vloer geringer is.

@ Sedinge,

Bedankt voor je reactie en advies. Maar ik heb hierbij toch mijn bedenkingen.
De winst van de nachtverlaging zit hem in het feit dat je de gemiddelde binnentemperatuur omlaag brengt. Vooral ’s nachts is de buitentemperatuur laag en het warmteverlies daardoor relatief hoog.
Uit een temperatuurlogging bij een 4-daagse experiment begin januari met infraroodpanelen (waarover binnenkort een artikel op Olino verschijnt) in mijn huis bleek dat bij het normale vloerverwarminggebruik bij een nachttemperatuur van -8 graden de kamertemperatuur zakte van 20,5 graad naar 18 graden. Mijn nachttemperatuur stond ingesteld op 16 graden. De ketel sloeg dus ’s nachts niet aan. Bij een dikkere betonvloer zal het besparingseffect geringer zijn vanwege de grotere warmtebuffer en de daardoor gemiddeld hogere binnentemperatuur. Verder staat mijn cv-watertemperatuur afgesteld op een maximum van 60 graden, waardoor de retourwatertemperatuur zeker beneden de 50 graden uitkomt.

Wat betreft comfort ben ik tevreden met een mix van comfort en efficiëntie. Het vastzetten van de temperatuur op de dagwaarde geeft meer comfort, waarvan je in feite alleen in de vroege ochtenduren profiteert. Ik kom nog regelmatig vloerverwarmingssystemen tegen met een weersafhankelijke regeling, waarbij een installateur de regeling zodanig heeft ingesteld dat het ketelwater continu warm blijft en de kamerthermostaat op de dagwaarde blijft staan. Is zeer comfortabel, maar niet efficiënt.